1. Chẻo lạc Nghệ An là món gì? Làm từ nguyên liệu nào?
Chẻo lạc Nghệ An là một món ăn có từ thời xưa gắn bó với rất nhiều thế hệ người Nghệ. Món ăn này như tên gọi làm từ nguyên liệu chính là: Hạt lạc (đậu phộng). Bên cạnh đó, người Nghệ tùy theo vùng sẽ kết hợp với nhiều nguyen liệu khác nhau tạo thành món chẻo.
Vì sao gọi là chẻo? Có lẽ "chẻo" là từ tiếng Nghệ rất tượng hình: một món ăn đặc sệt, sánh lại nhìn như cháo nên gọi chệch thành "chẻo" chăng? Mặc dù chẻo dùng để chấm nhưng chẻo không phải là nước chấm nhé, nó tương tự món chao của người miền Tây vậy.
Về cách làm chẻo lạc Nghệ ngữ đã giới thiệu chi tiết ở bài viết trước đây. Bạn đọc có thể áp dụng công thức ở bài viết đó sẽ có món chẻo ngon nhất nhé. Hoặc nếu ít thời gian hơn bạn đọc có thể học làm chẻo nhanh với các nguyên liệu đơn giản hơn như sau:
Lạc: 3 lạng
Sả: 3 nhánh
Tỏi: 3 tép
Gừng: 1 nhánh
Ớt cay: 2 trái
Gia vị: Nước mắm, mật mía, mắm tôm...
Nước hầm xương
Dầu ăn
2. Cách làm chẻo lạc kiểu người Nghệ An nhanh tại nhà
Có rất nhiều cách làm chẻo lạc khác nhau. Nếu bạn đọc để ý kỹ thì sẽ thấy tùy vùng mà món chẻo lạc Nghệ An hay chẻo lạc Hà Tĩnh là hoàn toàn khác nhau. Trước hết chúng ta bắt tay làm món chẻo thơm ngon theo kiều người Nghệ An đã nha.
Bước 1: Lạc chọn loại ngon đem rang đến khi vàng và thơm, giòn. Sau đó đem chia lạc làm 2 phần: 1 phần bỏ vỏ lụa bên ngoài, 1 phần giữ nguyên sau đó trộn lại và giã nguyễn.
Bước 2: Sả, ớt, gừng làm sạch, băm nhuyễn sau đó phi thơm với dầu ăn. Tiếp theo cho lạc đã giã vào, thêm nước xương hầm xâm xấp là được.
Bước 3: Nêm nếm gia vị cho món chẻo gồm: 8 thìa mật mía, 3 thìa nước mắm ngon, 1 thìa ruốc (mắm tôm), 1 thìa nhỏ muối.
Bước 4: Đun chẻo lạc dưới lửa nhỏ đến khi thành chẻo sóng sánh, sệt rồi thêm ớt cay vào.
Bước 5: Hoàn thành món chẻo và múc ra ăn cùng thịt luộc, xôi, chấm rau, chuối xanh... đều rất ngon!
3. Món chẻo lạc Hà Tĩnh có gì khác biệt?
Cùng là món chẻo lạc, nhưng chẻo lạc Hà Tĩnh có hương vị khác so với chẻo lạc Nghệ An. Cụ thể hơn người Hà Tĩnh thường làm món chẻo với các nguyên liệu như sau:
Riềng
Tỏi
Ớt
Đường
Ruốc
Thính
Lạc
Vừng
Mật mía
Nước mắm
Như vậy, so với người Nghệ An thì người Hà Tĩnh làm chẻo thêm các gia vị gồm: Riềng, vừng, thính và đường. Ngoài ra, kinh nghiệm làm chẻo ngon của người Hà Tĩnh là: riềng phải loại không quá non hay quá già, nước mắm phải nguyên chất, lạc và thính rang vừa chín tới...
Và đặc biệt, món chẻo Hà Tĩnh chưa dùng được ngay sau khi chế biến xong mà cần phải ủ để lên men, làm cho món chẻo lạc có vị chua thanh rất ngon. Theo kinh nghiệm dân gian thì món chẻo ngon cần ủ trong 15 ngày, đợi khi chẻo ngả sang màu vàng, mùi thơm dịu là dùng được.
4. Bài thơ dạy làm chẻo lạc của tác giả Trịnh Thị Nhung
O Trịnh Thị Nhung là tác giả của rất nhiều bài thơ tiếng Nghệ thú vị mà Nghệ ngữ đã giới thiệu đến bạn đọc. Với riêng món chẻo lạc Nghệ Tĩnh o đã sáng tác một bài thơ bằng tiếng Nghệ rất thú vị như sau:
Lâu lắm rồi không được ăn món ni
Kì món mà quê ta thời kì đói khổ
Cơm thì không có mà rành hấp khoai nạ
Ăn với chẻo ni thì cạ xạ cụng khen.
Chẻo bựa ni em mần ăn đợ sèm
Vì còn thiếu rứt nhều gia vị nạ
Có lạc rang lên và đem chà bỏ vỏ
Bỏ vô cối đâm cho nhuyễn cấy đạ nà.
Tỏi, ớt, sả riềng rửa sạch bằm nhuyễn nha
Bắc bếp ga phi tỏi, hành, sả cho vàng nạ
Khi mùi thơm hấn bốc lên cấy đạ
Cho thêm vô một ít nước lả nha.
Đúng món của hấn là phẩy có ruốc nà
Chơ mà bựa ni cả nhà em ăn chay nạ
Cho nên em chỉ thêm nác tương ạ
Đun sôi lên rồi cho lạc giã vô nà.
Khi tất cả hấn đã sôi đều nha
Ta nêm nếm cho vừa ăn cấy đạ
Mật mía ta cho thêm vô nhá
Sả, ớt riềng còn ta cho cả vô ngay.
Nhỏ lả thôi ta khuấy cho đều tay,
Rồi cho thêm một ít bội nếp hay bột năng cũng được
Khuấy thật đều khi chẻo đà sền sệt
Tắt lả đi là đã được món ngon ni.
Cha là trời, bựa ni mưa rà ri,
Mà có hấn ăn với bù lọoc nạ
Cơm đưng nóng ăn hấn hấp dẫn quá!
Nỏ cần chi thịt với cá mô nà.
Hay tại vì tui thích món ni mà,
Ăn hấn ngon không có từ để tả
Mời cả nhà cùng với tui dùng bựa
Cơm giản đơn nhưng chan chứa tình quê.
Có ai thích rờ rờ như tui không hề?
Nhông tui nói mệ mi rành cho món quê ngay nớ.
Khổ nhiều rồi dừ đừng nhắc đến nựa.
Chơ mà tui nỏ quên được mô nà.
Món chẻo lạc Nghệ An Hà Tĩnh có thể xem là đặc sản xứ Nghệ. Bây giờ người trẻ rất hiếm ai biết đến món ăn này, chính vì thế giới thiệu cũng là để bạn đọc biết thêm về một món ăn đậm đà của quê hương mình nhé.
