Người Nam Đàn (Nghệ An) xưa có câu "Sa Nam trên chợ dưới đò/ Bánh đúc ba dãy thịt bò mê thiên", đủ để biết người dân nơi đây mê bánh đúc đến chừng nào. Cũng như nhiều nơi trong nước có bánh đúc, nhưng cái khác biệt và độc đáo của bánh đúc xứ Nghệ chính là ở cách thưởng thức.
Họ đã sáng chế ra nhiều kiểu thưởng thức loại bánh dân dã này: bánh đúc chấm mắm tôm, chấm với nước mắm chanh ớt, hay ăn với riêu cua hoặc có người lại thích ăn với cá trích kho nước mắm… Đặc biệt nhất là bánh đúc ăn với hến của người Nam Đàn.
Không giống như các nơi nấu bánh đúc bằng bột gạo xay giã sẵn, người Nam Đàn nấu bằng gạo nguyên cả hạt, đó là loại gạo gié đỏ, nấu lên có màu hồng và vị mằn mặn đằm thắm.
Muốn nấu được nồi bánh đúc cho thật ngon phải có một đôi đũa cả bằng tre thật chắc để quấy được mạnh và lâu cho tới lúc các hạt gạo nguyên kia tan nhuyễn thành thứ bột đặc quánh.
Quấy được nồi bột ưng ý rồi, mới đổ ra cái rổ tre có lót lá chuối tươi. Chờ cho rổ bánh đúc nguội hoàn toàn, mới dùng dao cắt thái khối bánh ra những kích thước tùy ý, ăn bánh đúc hến thì người ta cắt bánh theo kiểu quân cờ. Còn hến, phải là hến được lấy từ sông Lam.
Thân nó tuy chỉ to bằng cái cúc thôi nhưng ruột đặc, béo và thơm ngon lạ kỳ. Luộc hến lên, nước để riêng, còn ruột đem phi hành mỡ xào vừa săn cho thấm mỡ và gia vị.
Để món ăn thêm phần thơm ngon người ta cho vào mỗi bát một chút ruốc bể, một chút tương ớt, mật mía, hành hoa, mùi tàu thái nhỏ, lạc rang giã dập, hến xào cho lên trên, một ít dầu phi và rau sống nữa, trộn đều lên thì hết ý.
Có người thích ăn khô như vậy, cũng có người thích chan nước hến vào sâm sấp rồi mới ăn. Bánh đúc hến là món dễ làm và rất dễ ăn, nhất là Nam Đàn lại có sẵn hến - một sản vật mà trời đất ưu đãi, bốn mùa có sẵn trong dòng sông Lam.
Có lẽ vì thế mà người Nam Đàn thường chế biến để ăn hàng ngày, nhất là vào mùa hè. Khách xa gần đến đây thường được thiết đãi món quê đặc biệt này. Về xứ Nghệ một lần hẳn không ai quên nổi cái nắng cháy bỏng và những cơn gió nồm Nam làm cho mệt lả.
Nhưng rồi ai nấy sẽ thấy nhẹ nhõm ngay khi tắm mình trong dòng sông Lam mát lạnh rồi cùng nhau quây quần bên mâm bánh đúc hến, thưởng thức cái vị ngọt thơm, mát dịu của hến hòa quyện với bánh đúc.
Đậm đà thêm khi uống bát nước chè xanh đặc sản nơi đây thì mọi nhọc nhằn như tan biến, để cho những câu chuyện và những niềm vui lan tỏa…
