Năm 1378 có các cụ: Hoàng Khánh, Hồ Hồng, Hồ Khai cùng với cụ Nguyễn Thạc đã đến đây khai cơ, lập ấp. Mới đầu đặt tên là “Thổ Đôi Trang". Đến năm 1528 (Đời Mạc) đổi tên là Quỳnh Đôi cho đến bây giờ.
Quỳnh Đôi nổi tiếng về truyền thống Hiếu học “Làng Quỳnh lắm kẻ đăng khoa - Ông nghè, ông cử như hoa vườn Quỳnh”. Tính đến nay, thời phong kiến cả làng có 12 tiến sĩ, 92 bảng nhãn, 210 cử nhân và 810 Tú tài. Sau cách mạng tháng tám, làng Quỳnh góp mặt 21 giáo sư, phó giáo sư, 2 Viện sĩ Quốc tế, 56 tiến sĩ và gần 100 thạc sĩ.
Làng Quỳnh cũng đóng góp 5 ủy viên trung ưng Đảng, trong đó có 2 uỷ viên Bộ chính trị, 9 đại biểu Quốc hội, 11 Bí thư, phó Bí thư tỉnh, 15 bộ trưởng, 6 tướng và 31 Tỉnh ủy viên
Nhiều người con nổi tiếng của làng Quỳnh đã được đặt tên phố, trường học... ở các thành phố trên cả nước như: Hồ Xuân Hương, Hồ Tùng Mậu, Phạm đình Toái, Cù chính Lan, Hồ Ngọc Lãm… Rất nhiều nhân vật nổi tiếng của cả nước được thờ ở đây như Hồ Thơm, Hồ Kha...
Văn hoá của làng bắt nguồn từ văn hoá dòng họ. Cả làng có khoảng gần 100 nhà thờ lớn nhỏ. Các dòng họ như họ Hoàng, họ Hồ, họ Nguyễn ngoài nhà thờ Đại tôn còn các nhà thờ Chi (chi 1,2,3...) các nhà thờ tiểu chi (1,2,3,4...) cùng rất nhiều nhà thờ gia đình.
Các dòng họ Dương, họ Cù, họ Văn... Họ Hồ, họ Hoàng thường gắn kết với nhau qua việc kết hôn giữa hai dòng họ này. Thống kê cho thấy rất nhiều người của hai dòng họ thành đôi (thường là trai Hoàng gái Hồ). Chính vì vậy chất keo dòng họ đã gắn kết cả làng với nhau trong mối quan hệ họ hàng - anh em - làng xã...
Làng Quỳnh Đôi ngày nay khang trang như một khu phố, các đường làng bê tông 3m, ô tô vào tận cửa. Cả làng bảo nhau các góc tường ngoài đường thường xây tròn cho ngõ rộng và thoáng. Không thấy một bậc cổng, hay bậc nhà thò ra ngoài đường. Cả ngày, hay đêm đi ra ngoài không cần đóng cửa... con người thân thiện, chào hỏi nhau từ xa dù quen hay không.
Một ngày đầu Xuân Quý Mão, được vợ chồng người đồng đội, người em, người cùng họ Hoàng Lê Quý quê gốc ở đây đón về dự lễ Họ Hoàng đại tôn. Ngoài những lúc tham gia cúng lễ, tôi lang thang tìm hiểu, chụp ảnh. Mong viết và đăng lên một phần nhỏ về một vùng quê ĐỊA LINH - NHÂN KIỆT làng QUỲNH ĐÔI.
