Dự án Thủy điện Suối Choang xã Châu Khê, huyện Con Cuông (Nghệ An) được khởi công xây dựng từ năm 2009, chủ đầu tư là Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển MECO. Dự án ban đầu có tổng mức đầu tư là 74,5 tỷ đồng, công suất lắp máy được phê duyệt là 2,1MW, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2011, điện lượng sản xuất trung bình hàng năm là 14,2 triệu Kwh. Tuy nhiên, khi triển khai dự án còn nhiều vấn đề pháp lý, bồi thường đất chưa hoàn thành... đến nay sau gần 12 năm dự án thi công ì ạch, thậm chí đình trệ, gây hệ lụy xấu ảnh hưởng đời sông người dân vùng dự án.
Chiếm đất, liên tục xin gia hạn dự án
Khởi công từ năm 2009 và đến đến cuối năm 2017 dự án này mới được tái khởi động. Tuy nhiên, từ thời điểm đó đến tháng 4/2021, chủ đầu tư đã phải 3 lần xin điều chỉnh tiến độ và tổng mức đầu tư trong Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
Trong lần điều chỉnh cuối cùng, dự án đã nâng tổng mức đầu tư lên gấp đôi ban đầu, với 145 tỷ đồng, trong khi điện lượng sản xuất trung bình hàng năm vẫn giữ nguyên. Cũng trong lần điều chỉnh cuối cùng, tiến độ thực hiện dự án được gia hạn tới tháng 8/2022 sẽ vận hành và phát điện lên điện lưới quốc gia. Tuy nhiên, đến nay đã trễ hẹn tròn 1 năm so với lần gia hạn cuối cùng, nhưng dự án này vẫn chưa thể vận hành.
Cũng theo Sở Công Thương Nghệ An, về tiến độ dự án, gần đây chủ đầu tư Thủy điện Suối Choang tiếp tục có hồ sơ xin điều chỉnh dự án, trong đó đề nghị điều chỉnh tiến độ thực hiện dự án thành "Vận hành và phát điện lên điện lưới quốc gia vào tháng 6/2024".
Mới đây nhất, vào ngày 22/8, UBND huyện Con Cuông đã ra quyết định xử phạt chủ đầu tư dự án Thủy điện Suối Choang là Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển điện MECO 30 triệu đồng vì hành vi chiếm đất.
Theo quyết định xử phạt, hành vi, vi phạm hành chính của công ty này là chiếm đất (sử dụng đất trên thực địa mà chưa hoàn thành các thủ tục giao đất, thuê đất theo quy định của pháp luật). Cụ thể là đã xây dựng một số công trình như đập dâng, nhà mát, trạm trộn, nhà bếp, nhà công vụ với tổng diện tích đã chiếm hơn 4.200m2...
Cần làm rõ trách nhiệm các tổ chức, cá nhân
Theo Sở Kế hoạch và Đầu tư, thời điểm ban đầu triển khai dự án, Sở này đã tham mưu UBND tỉnh Nghệ An cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho dự án Thủy điện Suối Choang vào năm 2009 trên cơ sở hồ sơ đề xuất, năng lực, điều kiện thực hiện dự án của nhà đầu tư; hồ sơ pháp lý và ý kiến thẩm định thiết kế cơ sở của Sở Công nghiệp (nay là Sở Công Thương).
Dự án Thủy điện Suối Choang thuộc danh mục các dự án thủy điện được phê duyệt tại Quyết định số 155/QĐ-UBND.CN ngày 16/01/2008 của UBND tỉnh Nghệ An về việc phê duyệt quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ tỉnh Nghệ An, với công suất lắp máy chỉ là 2,1MW. Sau đó, ngày 6/3/2009, Bộ Công Thương đã có văn bản về việc điều chỉnh quy hoạch thủy điện nhỏ tỉnh Nghệ An, trong đó thỏa thuận để UBND tỉnh Nghệ An xem xét phê duyệt điều chỉnh quy hoạch dự án Thủy điện Suối Choang, nâng công suất lắp máy lên 4MW. Tuy nhiên, đến nay UBND tỉnh này vẫn chưa ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch dự án...
Liên quan đến vấn đề này, Sở Công Thương cũng đã có văn bản gửi các sở, ngành liên quan và UBND huyện Con Cuông để phối hợp làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân.
"Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư liên quan đến việc tham mưu cấp Giấy chứng nhận đầu tư dự án vào năm 2009, thì việc căn cứ văn bản thẩm định thiết kế cơ sở của Sở Công nghiệp (nay là Sở Công Thương) để tham mưu UBND tỉnh cấp Giấy chứng nhận đầu tư mà chưa kiểm tra, xem xét về văn bản pháp lý quy hoạch dự án là chưa chặt chẽ về mặt pháp lý. Đề nghị Sở Kế hoạch và Đầu tư cho ý kiến về vấn đề này và làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước của tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc tham mưu UBND tỉnh cấp Giấy chứng nhận đầu tư cho dự án (nếu có)”, công văn của Sở Công Thương nêu.
Công văn này cũng đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước của tổ chức, cá nhân có liên quan và vi phạm của chủ đầu tư đối với lĩnh vực đất đai. Bởi hiện nay dự án chưa hoàn thành các thủ tục cho thuê đất theo quy định của pháp luật nhưng đã thi công cơ bản hoàn thành.
“Việc chủ đầu tư chưa được cơ quan có thẩm quyền cho thuê đất, chưa có văn bản phê duyệt điều chỉnh quy hoạch nhưng vẫn tổ chức khởi công dự án là trái quy định. Đề nghị UBND huyện Con Cuông phối hợp UBND xã Châu Khê làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan đối với công tác quản lý nhà nước về quản lý dự án đầu tư xây dựng, quản lý đất đai trên địa bàn mình quản lý”, công văn của Sở Công Thương nêu rõ.
Cũng theo Sở Công Thương tỉnh Nghệ An, về tiến độ thực hiện dự án đến thời điểm hiện tại, dự án đã thi công xong toàn bộ công trình phụ trợ như san lấp mặt bằng, cấp điện, nước thi công, kho bãi, lán trại, đường thi công. Hạng mục đê quai đạt 100% khối lượng; khu nhà quản lý điều hành của dự án đạt 100% khối lượng; hạng mục đập dâng đạt 100% khối lượng; hạng mục đập tràn đạt 80% khối lượng; đường ống áp lực hoàn thành 100% khối lượng; cửa nhận nước, cổng xả cát đạt 100% khối lượng; hạng mục nhà máy, kênh xả đạt 100% khối lượng; đường dây đấu nối 35KV đạt 100% khối lượng….
Dự án Thủy điện Suối Choang cắt ngang dòng Khe Choăng, để thực hiện dự án, năm 2009, UBND huyện Con Cuông đã thu hồi hơn 38 ha đất nông nghiệp, lâm nghiệp của người dân và UBND xã Châu Khê.
Tuy nhiên đến nay chủ đầu tư mới chỉ hoàn tất việc bồi thường diện tích khu vực cụm đầu mối công trình của dự án thủy điện Suối Choang, với diện tích chỉ khoảng hơn 23.000m2 và hoàn thành cơ bản công tác đền bù cây cối hoa màu và vật kiến trúc cho các hộ dân bị ảnh hưởng tại khu vực lòng hồ thủy điện. Còn phần đất nông nghiệp và lâm nghiệp bị ảnh hưởng, vẫn chưa được đền bù. Ngoài ra, có 8 ha rừng tự nhiên sẽ bị ngập dưới lòng hồ nếu thủy điện vận hành, nhưng đến nay vẫn chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác...
Theo lãnh đạo xã Châu Khê, hầu hết các hộ dân nơi đây vẫn thuộc diện hộ nghèo hoặc cận nghèo. “Nguyên nhân một phần đến từ dự án thủy điện Suối Choang kéo dài suốt 14 năm qua mà vẫn chưa xong. Dự án kéo dài khiến việc đầu tư hạ tầng cơ sở khó khăn, không làm đường vào các bản đó được. Vì thế, khu vực trong đó rất khó phát triển.
Nếu dự án thủy diện này tích nước, tuyến đường đi vào Khe Bu, Khe Nà và Khe Nóng sẽ phải nằm dưới lòng hồ, vì thế đến nay chính quyền chưa dám đầu tư làm đường. Không chỉ có giao thông, đến nay hơn 400 hộ dân nơi đây vẫn chưa có điện lưới để sinh hoạt…” vị này cho biết thêm.
Theo ông Kha Văn Thương - Chủ tịch UBND xã Châu Khê, huyện Con Cuông: Thủy điện Suối Choang ảnh hưởng đến cả đường giao thông lẫn đường điện trên địa bàn. Đến nay, phía chủ đầu tư mới chỉ đền bù hoa màu, tài sản trên đất. Xã nhiều lần đề xuất chủ đầu tư và các ngành liên quan sớm hoàn thiện công trình để nhân dân ổn định cuộc sống. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng cho người dân.
