Thay đổi phương án đầu tư đường cao tốc Bắc - Nam

Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) vừa có Tờ trình số 11792/TTr-BGTVT báo cáo Chính phủ về nghiên cứu tiền khả thi dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025. Theo tờ trình này, khá nhiều nội dung trong phương án đầu tư đã thay đổi so với Tờ trình số 334/TTr-CP xin phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án mà Chính phủ trình Quốc hội vào ngày 22-9.

Tăng đầu tư công

Theo Tờ trình số 11792, Bộ GTVT đề xuất triển khai đầu tư khoảng 729 km đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông, chia thành 12 dự án thành phần vận hành độc lập. Trong đó, chỉ có 4 dự án thành phần triển khai theo phương thức đối tác công tư (PPP), gồm các đoạn: Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Chí Thạnh - Vân Phong và Vân Phong - Nha Trang.

Tám dự án thành phần còn lại sẽ được đầu tư công, gồm các đoạn: Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vạn Ninh - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Hoài Nhơn - Quy Nhơn, Quy Nhơn - Chí Thạnh, Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau.

Đây là sự thay đổi rất đáng chú ý bởi tại Tờ trình số 334, có tới 9 trong số 12 dự án thành phần được triển khai theo hình thức PPP. Thay đổi lớn này dẫn đến quy mô vốn nhà nước tăng lên đáng kể, với 131.217 tỉ đồng, chiếm 88% tổng mức đầu tư toàn dự án. Bộ GTVT tính toán phần vốn nhà nước cần bố trí giai đoạn 2021-2025 khoảng 91.851 tỉ đồng, phần còn thiếu bố trí giai đoạn 2026-2030. Trong khi đó, tại Tờ trình số 334, sơ bộ tổng mức đầu tư tại dự án này là 124.619 tỉ đồng, riêng vốn nhà nước là 61.628 tỉ đồng, chiếm 49,45%.

Một thay đổi rất đáng chú ý khác là Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép áp dụng tỉ lệ vốn nhà nước tham gia 4 dự án thành phần PPP từ 54%-65% tổng mức đầu tư của dự án; đồng thời giao Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc chuyển đổi hình thức đầu tư trong trường hợp triển khai các dự án thành phần theo phương thức PPP không thành công.

Theo tính toán sơ bộ, tổng mức đầu tư của mỗi dự án thành phần là từ 7.403-20.898 tỉ đồng, suất đầu tư xây dựng tương ứng từ 155-264 tỉ đồng/km.

Trong 8 dự án thành phần đầu tư công, 3 đoạn: Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh và Vạn Ninh - Cam Lộ đề xuất không thu phí do nâng cấp đường đã đầu tư phân kỳ. Đối với 5 dự án thành phần còn lại, sau khi hoàn thành sẽ tổ chức thu phí để thu hồi vốn nhà nước.

Khó huy động vốn PPP

Giải thích về sự thay đổi trên, ông Nguyễn Duy Lâm, Thứ trưởng Bộ GTVT, cho biết trong tổng số hơn 60 dự án PPP do bộ triển khai vừa qua, các nhà đầu tư chủ yếu là các doanh nghiệp xây dựng, năng lực thi công tốt, đáp ứng yêu cầu về vốn chủ sở hữu theo quy định nhưng tiềm lực về tài chính không phải là thế mạnh.

"Chính vì vậy, việc huy động vốn vay của các doanh nghiệp này phụ thuộc chủ yếu vào vốn tín dụng của các ngân hàng. Trường hợp dự án phát sinh rủi ro về doanh thu thường không chủ động được nguồn lực tài chính để xử lý, nên các tổ chức tín dụng rất thận trọng khi xem xét cho vay" - lãnh đạo Bộ GTVT lý giải.

Bên cạnh đó, quá trình lựa chọn nhà đầu tư thực hiện các dự án PPP đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 cho thấy nhóm các nhà đầu tư thực sự quan tâm đến những dự án kết cấu hạ tầng giao thông chủ yếu là các nhà đầu tư đã huy động vốn tín dụng để thực hiện các dự án BOT giai đoạn trước đây, vì thế khả năng tiếp tục huy động tín dụng để đầu tư các dự án mới sẽ khó khăn hơn.

"Nếu triển khai toàn bộ các dự án thành phần theo phương thức PPP, Bộ GTVT lo ngại mức độ thành công sẽ không cao, có thể phát sinh các tình huống không lựa chọn được nhà đầu tư hoặc không huy động được vốn tín dụng để triển khai" - Bộ GTVT băn khoăn.

Trường hợp đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, phải báo cáo cấp có thẩm quyền chuyển đổi sang đầu tư công, tiến độ sẽ kéo dài thêm khoảng 9 tháng. Trường hợp lựa chọn nhà đầu tư thành công nhưng không huy động được vốn vay, tiến độ sẽ kéo dài thêm khoảng 13 tháng so với phương án đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư.

Thứ trưởng Nguyễn Duy Lâm dẫn chứng trường hợp 2 dự án PPP là Quốc lộ 45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu phải chuyển đổi hình thức đầu tư do đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, đến tháng 7-2021 mới có thể khởi công gói thầu đầu tiên, chậm hơn các dự án đầu tư công khoảng 2 năm.

Đối với 8 dự án thực hiện theo đầu tư công sắp tới, Bộ GTVT cho biết sẽ khởi công cuối năm 2023, cơ bản hoàn thành giữa năm 2026. Bốn dự án đầu tư theo hình thức PPP dự kiến khởi công cuối năm 2023, cơ bản hoàn thành giữa năm 2026.