Chênh lệch giới tính ngày càng gia tăng
Số liệu từ Tổng cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình (Bộ Y tế) và Quỹ Dân số Liên hợp quốc cho thấy mất cân bằng giới tính đang tăng lên theo từng năm, điều này dẫn tới sự thiếu hụt trẻ em gái. Cụ thể, năm 1999, là 107 bé trai/100 bé gái, năm 2009 là 110,5 bé trai/100 bé gái và năm 2019 là 111,5 bé trai/100 bé gái. Trong đó có một số tỉnh có tỉ số giới tính khi sinh rất cao (trên 120 bé trai/100 bé gái) như: Sơn La; Hà Nam; Bà Rịa - Vũng Tàu; Long An...
Số liệu cũng cho thấy tỉ số giới tính khi sinh ở nông thôn tăng nhanh hơn thành thị gây nên nhiều lo ngại bởi khoảng 2/3 dân số nước ta sống ở nông thôn.
Chia sẻ bên lề của một buổi tập huấn về bạo lực trên cơ sở giới và lựa chọn giới tính khi sinh trên cơ sở định kiến giới vừa diễn ra, ông Đinh Huy Dương - Vụ trưởng Vụ Truyền thông và Giáo dục, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình cho biết, xu hướng biến động của tỉ số giới tính khi sinh ở Việt Nam rất đáng lo ngại. Điều này cho thấy giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh còn khó khăn hơn cả giảm sinh.
Để kiểm soát vấn đề này, Việt Nam đã đề ra 3 nhóm giải pháp: Tuyên truyền nâng cao nhận thức về hậu quả của mất cân bằng giới tính; ban hành các quy định nghiêm cấm sử dụng công nghệ trong xác định giới tính thai nhi và đình chỉ thai nghén; cải thiện vấn đề bình đẳng giới và nâng cao vị thế phụ nữ, trẻ em gái trong xã hội, từng bước khắc phục tư tưởng trọng nam, khinh nữ.
Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam chủ yếu triển khai ở nhóm can thiệp thứ 1, nhưng cũng chưa được đầy đủ, sâu, rộng, chưa tới được tất cả các đối tượng. Trong khi đó, các chế tài, quy định pháp luật không được thực hiện nghiêm túc, chưa được giám sát, kiểm tra chặt chẽ. Vẫn còn hiện tượng in tài liệu tuyên truyền về lựa chọn giới tính thai nhi; quảng bá các hình thức lựa chọn giới tính thai nhi; cán bộ y tế tiết lộ về giới tính thai nhi, bằng chứng là rất nhiều phụ nữ mang thai biết giới tính thai nhi trước khi sinh…
Lựa chọn giới tính trước sinh bắt nguồn từ bất bình đẳng giới
Các chuyên gia chỉ ra rằng, nguyên nhân của tình trạng mất cân bằng giới tính ở Việt Nam là cả gia đình, xã hội đều thích con trai vì tin rằng có những giá trị mà con trai đem lại. Chẳng hạn, có con trai là nâng cao vị thế của gia đình, xác định danh dự và vị trí của đàn ông trong cộng đồng cũng như vị thế của người phụ nữ trong gia đình.
Các cặp vợ chồng thường chịu áp lực phải sinh con trai rất lớn từ người chồng, gia đình chồng và dòng họ. Các quan niệm xã hội và tôn giáo xưa cũ đòi hỏi con trai phải gánh vác việc thờ cúng tổ tiên và các thực hiện các nghi lễ quan trọng khác. Thậm chí, ở nhiều địa phương chỉ có con trai được thừa kế tài sản của cha mẹ, con gái thì không... Tất cả những điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi cá nhân, các cặp vợ chồng, gia đình và dòng họ.
Điều này chính là căn nguyên gây nên sự mất cân bằng giới tính khi sinh, dẫn tới việc lựa chọn giới tính nam thay vì chọn giới tính nữ (con gái).
Bà Naomi Kitahara, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam chia sẻ, việc lựa chọn giới tính khi sinh được là nguyên nhân chính dẫn đến bất bình đẳng giới, mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam. Tâm lý thích con trai đã ăn vào văn hóa truyền thống của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
"Không chỉ có các cặp vợ chồng ở các vùng quê, ngay cả thành thị nơi tưởng như không bị ăn sâu quan niệm truyền thống thì tình trạng này vẫn xảy ra. Nhiều người có học thức kinh tế vận dụng chính kiến thức mình có để lựa chọn giới tính trước khi sinh", bà Kitahara nói.
Ông Đinh Huy Dương cho rằng, lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới dẫn đến mất cân bằng giới tính khi sinh, sẽ dẫn đến tình trạng 'thừa nam thiếu nữ' trong tương lai, làm biến đổi chỉ số nhân khẩu học và cụ thể là tăng áp lực kết hôn sớm đối với phụ nữ. "Đặc biệt việc 'thừa nam thiếu nữ' sẽ làm tăng nhu cầu dịch vụ tình dục, gia tăng buôn bán phụ nữ kéo theo bạo lực tình dục đối với phụ nữ. Làm ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục, và sức khỏe tâm thần của phụ nữ. Đặc biệt, Việt Nam có thể sẽ đối diện với vấn đề 'nhập khẩu' cô dâu như Hàn Quốc", ông Dương cảnh báo./.
