Sự kháng cự nổi lên ngay trong lòng đất nước
Nhiều hành động chống lại việc Taliban giành quyền kiểm soát Afghanistan đã nổi lên vào hôm qua (18/8) khi các cuộc biểu tình nổ ra ở ít nhất hai thành phố, khiến lực lượng này phải đưa ra phản ứng mạnh. Vụ việc đã làm gia tăng thách thức đối với Taliban trong bối cảnh nhóm vũ trang Hồi giáo này đang manh nha thành lập chính quyền mới.
Trước đó, các tay súng Taliban đã bị cáo buộc sử dụng súng đạn và có hành vi bạo lực trong một nỗ lực nhằm kiểm soát đám đông tại sân bay quốc tế ở thủ đô Kabul – nơi hàng nghìn người đã tập trung trong những ngày gần đây với hy vọng tìm được những chuyến bay rời khỏi đất nước.
Kể từ khi giành thắng lợi tại Kabul hôm 14/8 vừa qua, Taliban đã tìm cách thuyết phục người dân trong nước và cộng đồng quốc tế rằng họ không có ý định áp đặt trở lại chế độ cai trị hà khắc như giai đoạn 1996-2001, thay vào đó là thúc đẩy sự tái hòa nhập và hòa bình. Tuy nhiên, những cam kết này vẫn khiến nhiều người hoài nghi.
Tạm gác lại những ý định đó sang một bên, hiện giờ Taliban đang đối mặt với vô số thách thức liên quan đến việc điều hành một đất nước đang phải gồng mình chống chọi với hạn hán, đại dịch Covid-19 và tình trạng đói nghèo không ngừng gia tăng. Ngân sách quốc gia cạn kiệt, các quỹ nước ngoài của Afghanistan bị đóng băng và nhiều cơ quan viện trợ đã dừng hoạt động cứu trợ vì các đợt tiến công của Taliban.
Các chính phủ nước ngoài vẫn chưa thể hiện ý định liệu họ có công nhận Taliban là lực lượng hợp pháp hay không. Còn ngay trong lòng Afghanistan, các quan chức chính phủ bị lật đổ đã cam kết tiến hành một chiến dịch “kháng cự” chống lại chế độ cầm quyền của Taliban.
Martine van Bijlert, người đồng sáng lập Mạng lưới các nhà phân tích Afghanistan cho rằng: “Việc chuyển đổi từ một lực lượng nổi dậy sang một chính phủ có trách nhiệm, phải học cách lắng nghe nhiều ý kiến cũng như học cách dung hòa về chính trị, lối sống sẽ không dễ dàng”.
Một động thái đáng chú ý khác, có thể tạo ra thêm nhiều trở ngại với Taliban, đó là việc Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani cho biết, ông có ý định trở về nước, trong một video được đăng tải trên trang Facebook chính thức ngày 19/8. Nhà lãnh đạo lưu vong cam kết sẽ trở lại Afghanistan để "tiếp tục cuộc đấu tranh vì các quyền của nhân dân" nhưng không nêu rõ thời gian. Hiện ông Ghani đang lưu trú tại Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE). Thông báo của chính phủ cho biết ông được quốc gia này tiếp nhận vì “lý do nhân đạo”.
Trước đó một ngày, Phó Tổng thống Afghanistan Amrullah Saleh đã tự tuyên bố là “tổng thống lâm thời” của đất nước và thông báo trên trang Twitter rằng ông đang “liên hệ với tất cả các nhà lãnh đạo để có được sự ủng hộ và sự đồng thuận của họ”. “Hãy tham gia phong trào đối kháng”, ông Amrullah Saleh đăng tải một dòng Tweet khác.
Washington Post dẫn một số nguồn tin cho biết, ông Amrullah Saleh đã đến Thung lũng Panjshir, phía bắc Kabul và đang tham gia các lực lượng chống Taliban cùng với Ahmad Massoud – con trai của Ahmad Shah Massoud – một chỉ huy chống Taliban đã bị al-Qaeda ám sát 2 ngày trước cuộc tấn công khủng bố 11/9/2001.
Thách thức về chính trị, kinh tế
Cũng trong ngày 18/8, Thống đốc ngân hàng trung ương Afghanistan Ajmal Ahmady cho biết, Taliban sẽ chỉ có quyền tiếp cận một phần nhỏ trong số 9 tỷ USD dự trữ quốc tế của nước này hiện đang được gửi trong các ngân hàng ở Mỹ. Chính quyền Tổng thống Biden đã đóng băng các quỹ của Afghanistan trong những ngày gần đây nhằm cố gắng đạt được đòn bẩy đối với Taliban. Song động thái này cũng có nguy cơ bóp nghẹt nền kinh tế của Afghanistan - một quốc gia nghèo khó phụ thuộc nhiều vào viện trợ của Mỹ và quốc tế.
Trong thông báo trên Twitter, ông Ajmal Ahmady đã nêu chi tiết nơi gửi của các quỹ dự trữ và cho biết ông đã nghe nói về việc các thành viên Taliban đang hỏi nhân viên ngân hàng trung ương về “vị trí các quỹ này”.
“Nếu điều này là đúng thì rõ ràng Taliban đang cần bổ sung gấp một chuyên gia kinh tế trong đội ngũ của mình. Taliban và những người hậu thuẫn nên dự đoán trước tình huống này. Họ chiến thắng về mặt quân sự và giờ họ phải cai quản đất nước – một công việc không hề dễ dàng”, ông Ahmady viết.
Tổ chức Cứu trợ Trẻ em (Save the Children) hiện cũng đang bày tỏ lo ngại về khả năng trẻ em tại Afghanistan sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thiếu lương thực trầm trọng trong bối cảnh các tổ chức cứu trợ đình chỉ hoạt động sau khi Taliban giành quyền kiểm soát đất nước.
“Ngay cả trước khi Taliban tiến hành các chiến dịch quân sự, Afghanistan đã có số người phải đối mặt với tình trạng đói khẩn cấp cao thứ 2 thế giới. Theo đánh giá, một nửa số trẻ em dưới 5 tuổi tại nước này có thể bị suy dinh dưỡng cấp tính trong năm 2021 và cần được điều trị y tế”.
Trong lúc các thủ lĩnh Taliban đang tính toán đến sự phức tạp của việc trả lương cho nhân viên chính trị và tìm cách cải thiện kinh tế thì các thách thức chính trị đã nổi lên. Tại thành phố Jalalabad, tỉnh Nangarhar, phía đông Afghanistan, hàng trăm người biểu tình yêu cầu cắm lại quốc kỳ Afghanistan tại các văn phòng thay vì cờ của Taliban. Họ mang theo cờ Afghanistan, một số người thậm chí hạ cờ Taliban treo ở trung tâm thành phố.
Các video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy, những người biểu tình tuần hành trên các tuyến đường và có tiếng súng vang lên. Ông Danish Karokhil, tổng biên tập Hãng thông tấn Pajhwok của Afghanistan cho biết, Taliban đã nổ súng vào những người biểu tình và hành hung các nhà báo đưa tin. Các cuộc biểu tình lớn khác cũng diễn ra tại tỉnh Khost, phía Đông Afghanistan, truyền thông địa phương cho biết.
Trong tin nhắn thoại gửi đến các phóng viên ngày 18/8, người phát ngôn của Taliban Ahmadullah Wasiq nói rằng, lực lượng này “rất lo ngại và không hài lòng” về cáo buộc thành viên của họ tấn công các nhà báo. “Chúng tôi đang điều tra vụ việc”, Ahmadullah Wasiq nói.
Đây là những cuộc biểu tình đầu tiên sau khi Taliban giành quyền kiểm soát toàn bộ lãnh thổ Afghanistan. Hiện lực lượng này đang nỗ lực của thành lập một “chính phủ Hồi giáo bao trùm”, nhưng vẫn chưa đưa ra quyết định liệu chính quyền mới ở Afghanistan có bao gồm cả những chính khách đã từng tham gia nội các cũ của nước này hay không./.
