Nhiều bậc phụ huynh băn khoăn trước tình trạng chậm nói của con, chỉ là tạm thời hay là bệnh lý thực sự? Dưới đây là các dấu hiệu báo động trẻ chậm phát triển lời nói, ngôn ngữ cha mẹ cần biết cần lưu tâm.
 
Trước hết, để nhận định bé có chậm nói đơn thuần hay bệnh lý, phụ huynh cần phân biệt: Nếu bé vẫn hiểu được lời nói, chỉ đúng những gì bố mẹ hỏi như “tai đâu, mắt đâu…” và thực hiện đúng những mệnh lệnh giản đơn như lấy mũ, dép cho mẹ, đưa đồ cho mẹ; nói hoan hô con biết vỗ tay, nói “bye bye” con biết vẫy tay… thì đó chỉ là chậm nói đơn thuần. Nếu được giúp đỡ tốt thì các bé có thể phát triển lời nói rất nhanh để không bị chậm trễ về mặt ngôn ngữ khi đến tuổi đi học. Ngược lại, những bé bị chậm cả diễn đạt lẫn cảm thụ ngôn ngữ thường có căn nguyên nghe kém hoặc chậm khôn. Việc giúp đỡ sẽ khó khăn hơn nhiều. Bé nhất thiết phải được các bác sĩ chuyên khoa tai khám, đo sức nghe và đo chỉ số IQ. Dưới đây những dấu hiệu trẻ chậm nói các mẹ cần hết sức lưu tâm để can thiệp kịp thời.
 
Các giai đoạn phát triển kỹ năng nói của trẻ
 
12 tháng: Trẻ bắt đầu bập bẹ được các phụ âm và biết cách sử dụng âm thanh để tương tác.
 
Từ 12 – 15 tháng: Trẻ đã nói được kha khá từ đơn giản, có thể hiểu và làm theo những chỉ dẫn.
 
Từ 18 – 24 tháng: Đây là giai đoạn quan trọng để phát triển khả năng nói ở trẻ. Trẻ có thể chỉ vật và gọi tên, nói được câu đơn có nghĩa, ghép các từ đơn với nhau, vừa nói vừa bắt chước hành động của người khác.
 
Từ 2 tuổi trở lên: Đây là thời điểm mà vốn từ của trẻ tăng lên nhanh chóng. Ở độ tuổi này, những câu trẻ nói thường rất dễ hiểu.
 
Dấu hiệu cảnh báo trẻ chậm nói


 
Trẻ chậm nói thích dùng hành động hơn việc giao tiếp.
 
Khoảng 1/5 trẻ em nói hoặc sử dụng từ ngữ chậm hơn so với các bạn cùng lứa. Một số bé thậm chí còn có biểu hiện rối loạn hành vi do nổi cáu vì không có khả năng thể hiện điều mình muốn nói. Chậm nói đơn thuần đôi khi chỉ mang tính tạm thời và có thể mất đi nhờ sự trợ giúp của gia đình. Cha mẹ cần động viên trẻ “nói” bằng cử chỉ hoặc âm thanh, dành nhiều thời gian chơi với con, đọc sách và nói chuyện với bé. Trong một số trường hợp, trẻ có thể cần thêm sự trợ giúp của các chuyên gia. Nhưng đôi khi, chậm nói lại có thể là dấu hiệu báo động cho những rắc rối nghiêm trọng hơn, như mất thính lực, chậm phát triển trong các lĩnh vực khác hoặc thậm chí là bệnh tự kỷ. Chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ cũng có thể là biểu hiện của bệnh khó học, thường chỉ được chẩn đoán khi trẻ đi học.
 
Thích sử dụng hành động hơn là lời nói: Ở trẻ bình thường, trong thời gian tập nói sẽ nói rất nhiều đi kèm hành động để thể hiện suy nghĩ. Nhưng trẻ chậm nói lại thích dùng hành động hơn khiến việc giao tiếp với trẻ gặp nhiều khó khăn vì không biết trẻ muốn gì, cần gì.
 
Hạn chế vốn từ: Thường trẻ từ 18 tháng trở lên đã có thể nói được một số từ đơn giản. Đến 2 tuổi trẻ có khoảng 200 – 500 từ trong kho từ vựng. Nếu ít hơn phụ huynh nên xin ý kiến của các chuyên gia.
 
Không bắt chước được âm thanh: Các vấn đề về thính giác cũng là nguyên nhân khiến trẻ chậm nói. Tình trạng này khiến trẻ không nghe rõ những gì người khác nói, từ đó gặp khó khăn trong việc nói, hiểu, bắt chước và sử dụng ngôn ngữ.
 
Không hiểu được yêu cầu đơn giản: Thông thường, đến 3 tuổi, trẻ đã có khả năng nghe hiểu tương đối tốt. Trẻ có thể hiểu được các yêu cầu từ đơn giản cho đến phức tạp. Nếu trẻ phản ứng rất chậm khi được hỏi những câu rất đơn giản thì có thể đã mắc chứng chậm nói.
 
Không thể nói câu hoàn chỉnh: Trẻ chỉ có thể nói được những câu ngắn khoảng 2 – 3 từ và gặp khó khăn trong việc ghép các từ đơn lại với nhau, không thể nói được một câu hoàn chỉnh.
 
Trường hợp cần đi khám khi bé 24 tháng
 
Bé không quay lại khi nghe gọi tên: Não bộ của bé phản ứng không tốt, và đó cũng là biểu hiện đầu tiên của hệ thần kinh kém phát triển.
 
Bé không sợ người lạ: Không phải do bé dạn người hay quá hòa đồng, mà đó có thể là bé không phân biệt được người lạ hay quen.
 
Bé không bắt chước: Đó là biểu hiện cho thấy bé không có khả năng tập trung theo dõi hành động của người lớn và làm theo. Nếu không dạy thì bé không biết để ý học và sẽ không bao giờ biết.
 
Bé không biết chỉ bằng một ngón trỏ: Khi trẻ chỉ bằng một ngón là bé đã có khả năng tập trung để nhìn vào một hướng.


 
Nếu không muốn con bị chậm nói thì cha mẹ không nên cho con dùng điện thoại.
 
Bé mê coi quảng cáo: Cứ có quảng cáo là bé ngồi xem say sưa, thậm chí vẫy tay trước mặt bé, bé cũng không chớp mắt. Một sai lầm lớn của nhiều cha mẹ là cho bé coi quảng cáo để làm việc. Với những trẻ bình thường xem quảng cáo ít thì cũng có lợi vì trẻ có thể học được vài thứ hay ho. Nhưng với trẻ chậm phát triển thì coi quảng cáo càng làm cho bé chìm vào thế giới ảo của quảng cáo. Trong quảng cáo, hình ảnh và âm thanh biến đổi nhanh và sôi động hơn bình thường. Trẻ càng thích coi hình ảnh của quảng cáo nhiều sẽ càng chán hình ảnh của thế giới thực vì nó không sáng, không chuyển hình nhanh bằng.
 
Bé ra ngoài là cắm đầu chạy: Chạy nhiều hơn đi là biểu hiện của chứng tăng động, thiếu khả năng tập trung.
 
Hay ăn vạ, kêu khóc khi đòi một cái gì đó: Các bé không có hoặc không biết sử dụng ngôn ngữ hay ăn vạ hơn bé bình thường vì chúng không biết làm sao để thể hiện ý muốn của mình.
 
Biểu hiện khác: Bé lắc đầu mỗi khi phấn khích; bé khó ăn, khó ngủ, không chịu nhai; bé không tập trung làm cái gì đó lâu.