Như chúng tôi đã đưa tin, năm 2014 - 2015, có gần 20 hộ dân làng chài xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên được nhận đất tái định cư thuộc diện “di dân khẩn cấp”. Theo đó, các hộ dân sau khi nhận đất, làm nhà ở được hỗ trợ số tiền 22 triệu đồng (tỉnh hỗ trợ 20 triệu, huyện hỗ trợ 2 triệu), để người dân “an cư lạc nghiệp”. Tuy nhiên, điều bất ngờ là trong khi tỉnh và huyện hỗ trợ người dân thì xã Hưng Lam (nay là xã Xuân Lam) lại thu của mỗi hộ nhận đất số tiền 7,5 triệu đồng/1 hộ.
 
 
Đến khu tái định cư, người dân tự đóng góp để xây dựng hạ tầng đường, mương, điện...
 
Các hộ dân nói trên hiện đang sinh sống tại xóm 9 (xã Hưng Lam cũ), nay là xóm Mỹ Thanh, xã Xuân Lam. Hiện hầu hết các hộ dân tái định cư đã làm nhà ở kiên cố ngay sau khi được  nhận đất ở.
 
Qua tìm hiểu, bà Trần Thị Hiền, công chức tài chính xã Hưng Lam (Nay là xã Xuân Lam) cho biết: Việc UBND xã Hưng Lam thu tiền của các hộ dân trên là thu theo văn bản chỉ đạo của UBND huyện (Thông báo số 23a/TB-UBND, ngày 1/3/2015 của Chủ tịch UBND huyện Hưng Nguyên). Theo lời bà Hiền, trong hai năm 2014, 2015 UBND xã Hưng Lam đã thu tiền của 18 hộ dân tái định cư làng chài, mỗi hộ 7,5 triệu đồng và thu của một hộ khác 6 triệu đồng (diện hộ nghèo). Tổng số tiền của 19 hộ đã thu là 141 triệu đồng. Năm 2019, có thêm 3 hộ gia đình chính sách được cấp đất tại dự án tái định cư làng chài, mỗi hộ cũng nộp số tiền 7,5 triệu đồng, bà Hiền cho biết thêm.
 
Tìm hiểu của phóng viên được biết, trong phiếu thu tiền của các hộ dân tái định cư làng chài năm 2014, 2015 của xã Hưng Lam ghi nội dung thu là “Nộp tiền đền bù giải phóng mặt bằng dự án làng chài”. Phiếu thu của các hộ dân nhận đất thuộc diện chính sách thì ghi “Nộp tiền tự nguyện đóng góp xây dựng hạ tầng”. Theo lý giải của bà Trần Thị Hiền, tổng số tiền 141 triệu đồng thu của các hộ dân tái định cư làng chài hiện vẫn đang được tạm giữ tại quỹ, chưa nộp vào Kho bạc vì “Không có danh mục thu”. Đối với 3 hộ gia đình chính sách (hộ gia đình thương, bệnh binh) nhận đất tại dự án tái định cư làng chài năm 2019, để công bằng với các hộ trước đó, xã cũng thu mỗi hộ 7,5 triệu đồng thì đã nộp vào ngân sách xã.
 

 
Việc UBND xã Hưng Lam thu tiền của người dân tái định cư làng chài là chưa phù hợp

Tại mục IV “Đối với các họ làng chài của xã Hưng Lam và Hưng Long, của Thông báo số 23a/TB-UBND, ngày 1/3/2015 của Chủ tịch UBND huyện Hưng Nguyên, nói rằng: “Mặc dù Nhà nước đã lập dự án di dân cho các đối tượng làng chài xã Hưng Lam và xã Hưng Long, nhưng đến nay hạ tầng khu tái định cư chưa được xây dựng vì Nhà nước chưa có nguồn vốn và cũng chưa biết đến khi nào thì có vốn để thực hiện dự án. Vì vậy, nếu hộ nào có nguyện vọng sớm có đất làm nhà khi dự án chưa thực hiện thì giải quyết theo hai hướng sau: Một là, nếu hộ nào có nhu cầu xin giao đất làm nhà tại khu quy hoạch phân lô theo dự án đã được phê duyệt thì UBND xã hướng dẫn các hộ làm đơn xin giao đất ở trước khi có hạ tầng, đồng thời các hộ tự nộp các khoản tiền để giải phóng mặt bằng, quy hoạch phân lô và các khoản tiền theo quy định (trừ tiền sử dụng đất), UBND xã tiến hành lập thủ tục, hồ sơ giao đất và miễn tiền sử dụng đất theo quy định. 
 
Khi Nhà nước có điều kiện đầu tư vốn để thực hiện dự án, Nhà nước đầu tư đến đâu thì huyện sẽ chỉ đạo thực hiện đến đó. Hai là, nếu hộ nào có nhu cầu xin giao đất làm nhà tại vị trí xen dắm trong các khu vực dân cư (nếu có) thì UBND xã hướng dẫn các hộ gia đình đó làm đơn xin giao đất có thu tiền theo hình thức định giá, đồng thời xin rút khỏi danh sách đối tượng di dân. Giao UBND xã tiến hành thực hiện quy trình, thủ tục xét và giao đất theo thình thức định giá đúng quy định của pháp luật”.
 
Căn cứ vào thông báo trên của Chủ tịch UBND huyện, UBND xã Hưng Lam tổ chức thu tiền “Giải phóng mặt bằng” của các hộ dân tái định cư làng chài là 7,5 triệu đồng/1 hộ (tổng số tiền 141 triệu đồng). Tuy nhiên, từ đó đến nay, số tiền nói trên vẫn đang “tạm giữ” ở quỹ của UBND xã Hưng Lam. Thực tế tại thời điểm giữ cương vị Chủ tịch UBND xã Hưng Lam, ông Nguyễn Văn Hào không đưa số tiền thu của các hộ dân làng chài (141 triệu đồng) vào ngân sách xã.
 
Đáng chú ý, tại Kết luận Thanh tra số 201/KL-UBND ngày 3/11/2016 của UBND huyện Hưng Nguyên về “Việc chấp hành pháp luật về quản lý, sử dụng tài chính, ngân sách và việc thực hiện các quy định về giao đất ở, cấp giấy chứng nhận quyền sử đụng đất cho hộ gia đình, cá nhân đối với Chủ tịch UBND xã Hưng Lam” đã làm rõ hàng loạt vấn đề liên quan đến các sai phạm, vi phạm của Chủ tịch UBND xã Hưng Lam (Ông Nguyễn Văn Hào và ông Trần Văn Duyệt).
 
Cụ thể, kết luận Thanh tra nêu rõ: “Qua thanh tra cho thấy, các vi phạm chủ yếu: Việc thực hiện dự toán một số lĩnh vực chưa sát đúng với dự toán đã được phê duyệt; buông lỏng công tác quản lý, tùy tiện trong công tác thu, chi ngân sách, thanh toán kinh phí không đúng với thực tế, không đúng chế độ, định mức quy định cho một số đối tượng; nợ phải thu; phải trả còn nhiều; hồ sơ, chứng từ thanh toán chưa đảm bảo, chưa đúng quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Kế toán, Quyết định số 94/2005/QĐ-BTC và Thông tư số 146/2011/TT-BTC quy định về chế độ kế toán ngân sách và tài chính xã. Quản lý, sử dụng số tiền hơn 611.745.000 đồng tiền đất của các hộ gia đình không đúng quy định. Tổng số tiền sai phạm là 696.873.000 đồng.
 
Tìm hiểu của phóng viên được biết, những hộ dân tái định cư làng chài xã Hưng Lam trước khi nhận đất tái định cư họ đều sinh sống ở trên thuyền, có những hộ hàng chục người với nhiều thế hệ cùng sinh sống chung trên 1 con thuyền chật chội. Do điều kiện kinh tế khó khăn, cuộc sống di chuyển liên tục, không có đất ở ổn định nên hầu hết con em của các hộ dân này đều không được học hành, không biết chữ. Sau đợt lũ lịch sử năm 2010, nhiều hộ dân vạn chài bị thiệt hại nặng nề. Một dự án di dân khẩn cấp khỏi vùng thiên tai, sạt lở...  đã được thực hiện tại xã Hưng Lam, đưa các hộ dân vạn chài lên bờ, cấp đất tái định cư, để họ xây dựng nhà cửa kiên cố, ổn định. 
 
Theo số liệu báo cáo của Phòng Nông nghiệp huyện Hưng Nguyên, trong số 19 hộ dân tái định cư làng chài xã Hưng Lam năm 2014, 2015, đã có 12 hộ nhận đất và xây dựng nhà ở kiên cố và đã được Nhà nước hỗ trợ mỗi hộ 22 triệu đồng.
 
Ông Lê Văn Năng (60 tuổi), một người dân khu tái định cư làng chài cho biết: Khu tái định cư làng chài trước đây là bãi đất của người dân xã Hưng Lam trồng hoa màu, các hộ tái định cư được chia 250m2  đất ở, không có đất để sản xuất hoa màu. Chúng tôi đến đây phải tự làm mương thoát nước, tự làm đường, tự mua dây, trồng cột về kéo điện về dùng... ông Năng nói.
 
Được biết, đối với dự án di dân khẩn cấp, Nhà nước lập dự án và các hộ tái định cư còn nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước, không phải nộp thêm bất cứ khoản tiền gì, vì đây là dự án “phi lợi nhuận”. Do vậy, việc UBND xã Hưng Lam thu tiền của các hộ dân tái định cư làng chài là chưa phù hợp, số tiền trên cần sớm trả lại cho người dân./.