Bản Nhọt Kho, nơi vợ chồng bị cáo Và Y Xí và Già Chống Lầu sinh sống cách trung tâm xã Bắc Lý hơn 10km, đường sá đi lại rất khó khăn, chưa có điện lưới quốc gia. Đây là địa bàn định cư chủ yếu là người dân tộc Mông, cuộc sống phụ thuộc chủ yếu vào việc làm nương rẫy. Do vẫn duy trì lối canh tác phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên nên để đảm bảo lương thực, nhiều hộ dân ở bản Nhọt Kho, trong đó có gia đình Và Y Xí và Già Chống Lầu đã khai hoang một diện tích lớn nương rẫy trồng lúa, trồng ngô. Chính vì vậy, có những thời điểm trong năm, họ thường phải thuê người dân các bản lân cận gieo trồng, thu hoạch lúa trên nương rẫy của mình.
Qua câu chuyện, được biết, Và Y Xí là vợ hai của Già Chống Lầu, họ có tất cả 14 người con (cả con chung, con riêng và 3 đứa con nuôi). Khi những đứa con lớn ra ở riêng, vợ chồng Và Y Xí đã già, không đủ sức làm rẫy nữa, trong khi rẫy lại nhiều, đành phải thuê người làm với giá tiền công 50.000 đồng/ngày. Rồi trong một lần đi rẫy, Và Y Xí tình cờ gặp một người Lào và được đề nghị bán hộ gói ma túy trị giá 50 triệu đồng, khiến người phụ nữ này nảy sinh trong đầu một kế hoạch mới. Cầm ma túy về nhà, Xí nói với chồng, trả công cho người làm rẫy bằng ma túy, vừa không phải trả tiền mặt, vừa khiến họ không thể chê ít tiền rồi bỏ nhà mình sang làm cho nhà khác.
Cùng với việc trả công bằng ma túy cho người làm thuê, vợ chồng Lầu còn bán cho những con nghiện trên địa bàn khi có nhu cầu. Đến ngày 9-6-2021, trong khi 3 người làm thuê cho vợ chồng Và Y Xí đang tụ tập tại nhà sử dụng mà túy thì bị lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ. Qua kiểm tra hành chính, lực lượng chức năng đã thu giữ tại nhà 2 đối tượng Và Y Xí và Già Chống Lầu tang vật 1 bánh heroin (trọng lượng 236g).
Thời điểm bị bắt giữ, Và Y Xí đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi, tuy nhiên, qua xác minh, cơ quan chức năng xác định đứa trẻ không phải là con ruột của Và Y Xí và Già Chống Lầu, bố mẹ đứa trẻ cũng sinh sống ngay trong bản. Cơ quan chức năng đã hoàn thành công tác bàn giao đứa trẻ lại cho bố mẹ đẻ và thực hiện lệnh bắt Và Y Xí theo quy định của pháp luật.
Sau thời gian dài điều tra, hoàn thiện các thủ tục pháp lý, vụ án đã được đưa ra xét xử, đôi vợ chồng già dùng ma túy trả công cho người làm thuê phải đưa nhau ra trước vành móng ngựa. Khác với thời điểm bị bắt giam, bị cáo Và Y Xí tỏ ra mệt mỏi, chậm chạp. Tại phiên tòa, thông qua người phiên dịch, vợ chồng bị cáo Xí thừa nhận các hành vi phạm tội như cáo trạng truy tố. Và Y Xí cho biết, bản thân không biết chữ, không hiểu biết pháp luật, vì tuổi già, sức yếu và nghèo khó nên mới nhận lời người Lào mang ma túy về để bán và trả tiền công cho người làm rẫy cho nhà mình.
Và Y Xí và Già Chống Lầu đều mong muốn nhận được sự khoan hồng của pháp luật. Căn cứ vào số lượng ma túy mà 2 bị cáo mua bán cũng như vai trò của từng người, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Nghệ An giữ quyền công tố tại phiên tòa đề nghị Hội đồng xét xử tuyên phạt Và Y Xí từ 19-20 năm tù, tuyên phạt bị cáo Già Chống Lầu 16-17 năm tù.
Khi được chủ tọa phiên tòa cho nói lời cuối cùng tại tòa, bị cáo Và Y Xí xin tòa xem xét giảm án vì tuổi cao, nhiều bệnh tật. Quá trình nghị án, Hội đồng xét xử nhận định, trong vụ án này, bị cáo Và Y Xí đóng vai trò là người khởi xướng, bị cáo Già Chống Lầu là đồng phạm với vai trò giúp sức tích cực. Cả hai bị cáo đều là người dân tộc thiểu số, nhận thức về pháp luật hạn chế, quá trình điều tra, xét xử thành khẩn, ăn năn, hối cải, ngoài ra, bị cáo Lầu phạm tội khi hơn 70 tuổi...
Đây là những tình tiết xem xét giảm nhẹ hình phạt theo quy định. Tuy nhiên, hành vi của Và Y Xí và Già Chống Lầu là đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm quyền độc quyền quản lý chất ma túy của Nhà nước, số lượng ma túy lớn, do vậy, cần phải xử nghiêm, tương xứng với hành vi phạm tội của 2 bị cáo, góp phần răn đe, phòng ngừa chung.
Xem xét toàn diện vụ án, các tình tiết giảm nhẹ, Hội đồng xét xử tuyên phạt Và Y Xí 20 năm tù, Già Chống Lầu 17 năm tù./.
