Dù mới được đầu tư, cải tạo với kinh phí hàng trăm tỷ đồng từ vốn vay Ngân hàng thế giới. Thế nhưng, hào thành cổ Vinh và kênh Bắc đã bị ô nhiễm và bồi lấp nghiêm trọng. Thực trạng trên đang khiến người dân TP Vinh sống trong môi trường bị ô nhiễm, tâm trạng bức xúc.
Nước đem trùm kín hào thành
Năm 2014, dự án nâng cấp và cải tạo kênh hào xung quanh thành cổ Vinh được phê duyệt, tổng với tổng số vốn gần 140 tỉ đồng từ nguồn vay của Ngân hàng thế giới (WB). Dự án triển khai từ đầu năm 2016 với các hạng mục nạo vét, xây dựng tường chắn dọc 2 bờ kênh, xây dựng tuyến cống bao, thu gom nước thải; hoàn thành vào cuối năm 2018. Đến tháng 6/2019 thì UBND TP.Vinh chuyển giao cho công ty CP Quản lý và Phát triển hạ tầng đô thị Vinh vận hành.
Đây cũng là công trình nằm trong đề án quy hoạch đô thị TP Vinh theo hướng hiện đại, văn minh, với kỳ vọng tạo không gian xanh và xứng tầm với phương hướng phát triển chung của một trung tâm hành chính của tỉnh Nghệ An. Tuy nhiên, dự án nói trên đã nhanh chóng trở thành nỗi ám ảnh về ô nhiễm môi trường khi vừa đưa vào sử dụng chưa được bao lâu.
Rác thải, váng đen hào thành cổ Vinh
Theo ghi nhận của PV vào những ngày cuối tháng 2/2020 cho thấy, nước trong kênh hào đen ngòm, nổi váng dầu, rác thải ngổn ngang, mùi hôi thối nồng nặc. Người dân ở các khối 1,2,3,4, 6B… của phường Cửa Nam và một số khối của phường Đội Cung đang ngày đêm chịu sự “tra tấn” do mùi hôi tanh bốc lên từ nguồn nước đen kịt ở hào thành này.
Anh Sơn – Khối 1, phường Cửa Nam, dù nhà cách điểm gần nhất của hào thành đến cả trăm mét nhưng đã hơn 1 năm nay cả gia đình anh đã phải sống chung với mùi hôi do ô nhiễm từ công trình này. “Nguồn nước ở hào thành này ô nhiễm lắm. Cơ man nào là nước thải, rác thải từ trong dân hàng ngày ùn ùn chảy vào trong kênh hào, kết tủa đen kịt, màu nước nổi váng đặc quánh gây mùi hôi thối bao trùm cả một vùng dân cư rộng lớn” – Anh Sơn, phản ánh.
Nguồn nước ở hào thành cổ Vinh ô nhiễm nghiêm trọng
Cùng tâm trạng bức xúc, bà Nguyễn Thị Tâm, nhà ở gần chợ Đội Cung, sát với hào thành, cho biết: “Từ gần 1 năm nay môi trường ở khu vực chúng tôi ô nhiễm lắm. Nguồn nước hào thành ngày càng đen đặc, hôi thối bao trùm cả khu dân cư. Không kể ngày mưa hay ngày nắng cả khối nhà nào cũng phải đóng kín cửa để hạn chế mùi hôi. Cứ đà này kéo dài thì bệnh tật ra mà chết thôi”.
Cũng theo phản ánh của người dân, tại các cuộc họp, người dân liên tục phản ánh lên các cấp chính quyền về tình trạng ô nhiễm nêu trên, nhưng chỉ nhận được những lời hứa sẽ cố gắng khơi thông dòng chảy. Dường như các cấp chính quyền cũng đang “bất lực” với thực trạng ô nhiễm như đã phản ánh ở trên.
Nỗi lo bồi lấp
Tương tự như dự án hào thành cổ; dự án cải tạo, nâng cấp kênh Bắc là một hợp phần trong dự án Phát triển các đô thị loại vừa tại Việt Nam – Tiểu dự án phát triển đô thị Vinh do Ngân hàng thế giới cho vay 98 triệu USD và nguồn vốn đối ứng hơn 30 triệu USD. Hợp phần cải tạo kênh Bắc được đầu tư với mục đích cải tạo kênh, cải thiện vệ sinh môi trường xứng tầm với đô thị loại 1 của TP Vinh đã được công nhận từ năm 2008.
Bồi lấp nghiêm trọng tại kênh Bắc, đoạn song song đường Nguyễn Sũy Sách và Phùng Chí Kiên
Sau nhiều năm thi công, đến cuối 2016 thì dự án cải tạo, nâng cấp kênh Bắc hoàn thiện và đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, hiện nay dưới lòng kênh và 2 bên bờ kè cỏ cây đã phủ kín lòng kênh, nguy cơ gây ách tắc dòng chảy, nhất là trong mùa mữa bão mà điển hình như đợt ngập lụt lịch sử ở TP Vinh vào giữa tháng 10 năm 2019 vừa qua có một phần nguyên nhân từ thực trạng trên.
Được biết, ngoài tuyến kênh từ đường nghĩa trang liệt sỹ thành phố Vinh (cắt đường Mai Hắc Đế) đến đoạn đầu đường Hà Huy Tập (phường Hà Huy Tập) được cải tạo, xây dựng thành cống ngầm, phía trên trồng cây xanh đã tạo được không khí trong lành, khang trang, sạch sẽ với chiều dài hơn 1,2km thì tuyến từ cầu Kênh Bắc kéo dài khoảng 2,06km đến cầu Bưu Điện, cắt qua đường Nguyễn Phong Sắc là tuyến kênh lộ thiên.
Vì thế sau khi đưa vào sử dụng chỉ một thời gian ngắn thì đã bị bồi lấp nghiêm trọng, cỏ cây mọc um tùm. Trước thực trạng trên thì UBND TP Vinh đã phải đầu tư kinh phí để nào vét, khơi thông dòng chảy vào năm 2019. Tuy nhiên, đến nay đã bắt đầu có dấu hiệu bồi lấp trở lại.
Kênh Bắc đoạn cắt đường Nguyễn Phong Sắc xuống hồ điều hòa xã Hưng Hòa bị bồi lấp, cỏ mọc um tùm
Một đoạn kênh Bắc khác là đoạn nối từ đường Nguyễn Phong Sắc nối xuống hồ điều hòa tại xã Hưng Hòa cũng là kênh lộ thiện, đến nay đã bị bồi lấp nghiêm trọng, cỏ cây mọc um tùm đã gây cản trở nghiêm trọng dòng chảy của con kênh này. Theo ghi nhận của PV, nhiều đoạn kênh nói trên còn bị người dân thiếu ý thức vứt rác thải xuống…khiến cho tuyến kênh trở nên chật chội, bí bức.
Cũng cần phải nói thêm rằng, do tuyến kênh này được thiết kế lộ thiên với nhiều cống nước thải đấu nối từ khắp nơi đổ về khiến nguồn nước kênh Bắc trở nên đen ngòm, đặc quánh, hôi thối…ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người dân xung quanh.
Một đoạn bị ô nhiễm và bồi lấp nghiêm trọng tại hào thành cổ Vinh
Ông Trần Hữu Thái, một người dân sống cạnh tuyến kênh, phản ánh: “Trước đây, tuyến kênh Bắc ô nhiễm đã đành, nay được đầu tư nhiều tiền của như thế nhưng vẫn ô nhiễm, hàng ngày chúng tôi phải hứng chịu mùi hôi thối bốc lên từ nước kênh mương rất khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt. Ngoài ra, các loại cây cỏ mọc lên với số lượng ngày càng nhiều thì một số người dân thiếu ý thức còn vứt rác thải xuống khiến dòng chảy bị ách tắc khi trời mưa lụt, gây cản trở lớn đến quá trình thoát nước của thành phố”.
Nói về tình trạng ô nhiễm ở hào thành cổ Vinh và kênh Bắc, ông Nguyễn Quốc Thắng – Trưởng phòng quản lý Đô thị TP Vinh nêu ra những khó khăn: “Đây là vấn đề khó đối với TP Vinh. Thứ nhất là nguồn nước trong hào thành cổ Vinh và kênh Bắc không hoặc ít được luân chuyển; một số tỉnh khác kênh có nước luân chuyển vào ra nên sạch hơn. Đặc biệt là mùa khô thì kênh Bắc và hào thành cổ hầu như không có nước luân chuyển nên ô nhiễm là không thể tránh khỏi. Thứ hai là nước thải của người dân vẫn ra đó nên càng tăng thêm ô nhiễm. Đặc biệt, thêm một cái khó nữa lâu nay chúng tôi đã theo dõi là vấn đề bồi lắng. Các chất bồi lắng cực kì nhiều và ở đâu ra thì chưa thể giải thích nổi”.
Ông Thắng cũng thừa nhận, các dự án hào thành cổ Vinh và kênh Bắc khi thiết kế xây dựng là có hệ thống nước mặt và nước thải riêng. Tuy nhiên không triệt để, nước thải sinh hoạt từ khu dân cư vẫn ra được, hòa chung với nước trong hào và trong kênh.
“Chiều ngày 26/02/2020 UBND TP Vinh sẽ có cuộc họp bàn riêng về vấn đề xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường và bồi lấp kênh Bắc cũng như hào thành cổ Vinh. Sau cuộc họp chắc sẽ đưa ra được phương án xử lý, trong đó có thể tính đến phương án mời chuyên gia vào cuộc để tìm ra giải pháp hữu hiệu nhất” – Ông Thắng chốt lại.
