Tràn lan cơ sở băm gỗ dăm
Qua khảo sát thực tế tại các huyện miền Tây Nghệ An, những năm gần đây, đã xuất hiện rất nhiều cơ sở băm gỗ dăm. Trong đó tập trung nhiều nhất tại các huyện Nghĩa Đàn, thị xã Thái Hòa…
Nằm trên Quốc lộ 48 - Cụm công nghiệp Nghĩa Mỹ, TX Thái Hòa, với sự xuất hiện Công ty TNHH Đầu tư PTP thực hiện Dự án Nhà máy sản xuất ván ghép thanh và sản xuất mộc dân dụng, mỹ nghệ. Nhưng doanh nghiệp này lại lắp đặt thêm và tổ chức hoạt động 2 dây chuyền băm gỗ dăm, trong khi hạng mục này không có trong hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công, không đúng với quy hoạch chi tiết xây dựng được phê duyệt. Vì vậy, ngày 13/12/2023, Công ty TNHH Đầu tư PTP bị chính quyền xử phạt vi phạm hành chính với số tiền lên đến 170 triệu đồng.
Trong khu dân cư thuộc xã Tây Hiếu, TX Thái Hòa có hộ kinh doanh Nguyễn Hồng Phúc chuyên về băm gỗ dăm và vận tải. Đây được xem là một trong những hộ đầu tư lớn cho dây chuyền, nhà kho, bến bãi, phương tiện để băm dăm gỗ. Tại đây, có tới gần 10 xe tải trọng lớn, dây chuyền băm dăm, trạm cân cùng nhiều phương tiện, máy móc, kho bãi và lượng lớn dăm gỗ chưa được vận chuyển đi tiêu thụ. Đây cũng là một trong số hộ kinh doanh thực hiện băm gỗ dăm trái phép trên địa bàn tỉnh.
Tại xã Nghĩa Lộc huyện Nghĩa Đàn có tới 3 hộ gồm Bùi Thị Thanh, Trần Anh Vũ, Nguyễn Văn Tấn đầu tư máy móc, phương tiện, trạm cân, trạm biến áp để băm gỗ dăm trái phép. Tất cả các hộ này đều vi phạm lĩnh vực đầu tư, kinh doanh; quản lý công nghiệp: Lĩnh vực đất đai, môi trường; lĩnh vực lâm nghiệp, phòng cháy, chữa cháy.
Còn ở huyện Quỳnh Lưu, hộ kinh doanh Hồ Trọng Luận, Trần Thị Huyền cùng ở xã Ngọc Sơn và Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Khánh Thủy ở xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu cũng có những sai phạm tương tự khi đang băm gỗ dăm không phép. Hơn nữa, Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Khánh Thủy còn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu đất, quyền sở hữu nhà và tài sản khác gắn liền với đất do chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp tiền thuê đất trong khi công ty này đã xây dựng nhà cửa, trạm cân, kho tàng, sân bãi và hiện đang xây dựng những hạng mục mới mà không gặp bất kỳ cản trở nào của chính quyền địa phương và cơ quan chức năng.
Mục sở thị các cơ sở băm dăm được biết, sản phẩm của các nhà máy này đều được vận chuyển ra ngoài tỉnh. Trong đó, những chiếc xe chở gỗ dăm chủ yếu hướng ra Bắc theo đường Hồ Chí Minh và tập trung đổ gỗ băm tại các công ty đều thuộc xã Bãi Trành, huyện Như Xuân (Thanh Hóa), địa điểm giáp ranh với huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An.
Còn những chuyến xe chở gỗ dăm chạy theo tuyến quốc lộ 48D đều vào khu vực Cảng Nghi Sơn và tập kết hàng ở đây chờ vận chuyển lên tàu đưa sang Trung Quốc thông qua các công ty xuất nhập khẩu đóng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
Thực tế, những năm gần đây, có nhiều cơ sở băm gỗ dăm trái phép, hoạt động không đảm bảo quy định pháp luật “nở rộ” do đây là khu vực tập trung nguồn nguyên liệu gỗ keo và gần với khu vực Cảng Nghi Sơn (Thanh Hóa) - nơi các đầu nậu thu mua gỗ dăm để xuất khẩu sang Trung Quốc.
Bên cạnh đó, việc các cơ sở băm gỗ dăm trái phép mọc lên như nấm sau mưa tại Nghệ An một phần do các công ty thu mua gỗ dăm ngoại tỉnh “hậu thuẫn”. Các công ty từ tỉnh khác vào Nghệ An đã đầu tư tài chính, thậm chí mua cả dây chuyền băm gỗ dăm cho các hộ kinh doanh và hợp thức hóa bằng mô hình liên danh liên kết để cùng nhau lập các cơ sở băm gỗ dăm trái phép.
Tìm hiểu được biết, trên địa bàn Nghệ An có khoảng 31 cơ sở hoạt động chế biến, băm dăm gỗ, tại 11 huyện, thị xã gồm: Nghĩa Đàn, Thái Hòa, Quỳnh Lưu, Hoàng Mai, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Con Cuông, Nghi Lộc, Tân Kỳ.
Trong đó, có 19 cơ sở hoạt động theo mô hình doanh nghiệp; 11 cơ sở hoạt động theo mô hình Hộ kinh doanh và 1 cơ sở hoạt động theo mô hình Hợp tác xã.
Theo quy định, những đơn vị được cấp phép sản xuất, xuất khẩu gỗ dăm phải đóng thuế 2% cho Nhà nước. Thế nhưng các nhà máy trái phép lại không bị địa phương kiểm soát, hoạt động bất chấp pháp luật, gây ra sự nhiễu loạn thị trường.
Trước đó, Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam có văn bản kiến nghị về giảm thuế Xuất khẩu dăm gỗ từ 2% về 0%.
Bộ Tài chính đã tổ chức họp với Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT, Hội nông dân Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, Tổng cục Lâm nghiệp và các DN XK dăm gỗ. Qua làm việc, ý kiến các Bộ chưa đồng tình việc điều chỉnh thuế Xuất khẩu mặt hàng dăm gỗ như kiến nghị của doanh nghiệp.
Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã có báo cáo Thủ tướng Chính phủ và tại Nghị định 57/2020/NĐ-CP của Chính phủ đã giữ nguyên mức thuế suất thuế Xuất khẩu mặt hàng dăm gỗ là 2% như trước đó.
Ngoài việc phá nát quy hoạch vùng nguyên liệu, ảnh hưởng đến xuất khẩu dăm gỗ hợp pháp, tình trạng này còn đang khiến ngân sách địa phương bị thất thu thuế do hoạt động chui, trốn thuế gây thất thoát nguồn thu ngân sách rất lớn, gây bức xúc trong nhân dân.
Riêng với Nghệ An, theo báo cáo mới nhất của Sở KH&ĐT, 9 tháng năm 2024 dù thu ngân sách nhà nước trên địa bàn (16.921 tỷ đồng) vượt dự toán. Tuy nhiên, khoản thu từ hoạt động xuất nhập khẩu lại chưa tương xứng với tiềm năng (1.199 tỷ đồng), chỉ đạt 92% dự toán. Theo đó, việc các cơ sở sản xuất, xuất khẩu gỗ dăm trái phép và không đảm bảo các quy định pháp luật trên địa bàn cần được cơ quan chức năng quản lý chặt chẽ, tránh thất thu thuế và để tăng thêm nguồn thu ngân sách.
Không những thế, Hiệp hội Chế biến gỗ và Lâm sản ngoài gỗ tỉnh Nghệ An (Hiệp hội) nhận thấy tình trạng băm dăm tràn lan, trong đó một số đơn vị mở xưởng băm dăm kết hợp trạm cân ngay bìa rừng, làm ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng trồng và công tác thống kê sản lượng gỗ hàng năm. Băm dăm trái phép, không kiểm soát dẫn đến việc khai thác rừng non; cạnh tranh không lành mạnh, mất an ninh trật tự trên địa bàn vùng miền núi. Không kiểm soát được sản lượng gỗ khai thác, chế biến hàng năm ảnh hưởng đến nguồn thu Ngân sách Nhà nước. Không dự báo được sản lượng gỗ nguyên liệu phục vụ xây dựng kế hoạch các nhà máy chế biến sâu ngành gỗ trên địa bàn tỉnh.
Một số doanh nghiệp núp dưới hình thức chế biến gỗ không băm dăm, nhưng thực tế chỉ có hoạt động băm dăm, không thực hiện đúng hồ sơ, thủ tục đầu tư đã được cấp, ảnh hưởng tới công tác bảo vệ môi trường, phòng, chống cháy nổ.
Vì vậy, Hiệp hội đã có văn bản kính đề nghị: UBND tỉnh chỉ đạo các Sở, ngành, địa phương thực hiện nghiêm Kết luận 02-KL/TU ngày 13/05/2011 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An và Văn bản số 4031/UBND-CN ngày 09/06/2016 của UBND tỉnh Nghệ An để đưa ngành gỗ Nghệ An đi vào hoạt động ổn định, hiệu quả, đúng quy định; đảm bảo nguồn gỗ cho các doanh nghiệp đã đăng ký sản xuất hợp pháp trên địa bàn tỉnh.
Yêu cầu xử lý nghiêm
Sau hơn 3 tháng kể từ ngày Hiệp hội Chế biến gỗ và lâm sản ngoài gỗ tỉnh Nghệ An có kiến nghị tại Văn bản số 05/HHCBG&LS, vào ngày 1/12/2023, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 3967/QĐ-UBND, chỉ đạo thành lập Đoàn liên ngành để thực hiện kiểm tra hoạt động chế biến, băm dăm gỗ trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Đoàn liên ngành gồm các thành viên là đại diện của các sở, ngành (Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và PTNT, Công an tỉnh), có trách nhiệm tiến hành kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước đối với các cơ sở chế biến, băm dăm gỗ trên địa bàn toàn tỉnh.
Ngày 7/6/2004, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có báo cáo số 249/BC-SNN.KL về tổng hợp kết quả kiểm tra hoạt động chế biến, băm dăm gỗ trên địa bàn tỉnh cho thấy, Đoàn liên ngành đã thực hiện kiểm tra tất cả 31 cơ sở hoạt động chế biến, băm dăm gỗ, tại 11 huyện, thị xã.
Theo đó, một số cơ sở đã được chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng thực hiện chưa đúng, hoặc chưa phù hợp ở một số nội dung, mục tiêu của dự án đã được phê duyệt.
Nhiều cơ sở còn chưa chấp hành nghiêm chỉnh việc báo cáo định kỳ tình hình thực hiện dự án theo quy định tại Điều 72, Luật Đầu tư năm 2020; chưa cung cấp được các hồ sơ về công tác quản lý an toàn trong chế biến gỗ dăm: Hệ thống quản lý an toàn, quản lý rủi ro, kế hoạch ứng cứu khẩn cấp, an toàn khu vực sản xuất... theo quy định. Bên cạnh đó, có 4 doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh chưa đúng mục đích sử dụng đất theo quy định tại Điều 6, Luật Đất đai năm 2013.
Và có 11 cơ sở kinh doanh hộ gia đình và 1 Hợp tác xã, đều tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh chưa đúng với mục đích sử dụng đất theo quy định tại Điều 6, Luật Đất đai năm 2013. Trong đó, có một cơ sở đã bị chính quyền địa phương xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả, buộc khôi phục lại tình trạng của đất trước khi vi phạm.
Đối với lĩnh vực môi trường, Báo cáo số 249/BC-SNN.KL chỉ rõ, hầu hết các doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ các nội dung về bảo vệ môi trường theo Báo cáo đánh giá tác động môi trường/Giấy phép môi trường/Bản cam kết môi trường đã được phê duyệt (17 doanh nghiệp). Đồng thời chưa tuân thủ nghiêm túc, đầy đủ các quy định về xây dựng các công trình, hạng mục bảo vệ môi trường như: Xây dựng kho lưu giữ chất thải, hệ thống thu gom nước mưa chảy tràn, hệ thống xử lý nước thải, cũng như hợp đồng chuyển giao chất thải công nghiệp, chất thải nguy hại theo quy định và theo Báo cáo đánh giá tác động môi trường/ Cam kết bảo vệ môi trường/ Kế hoạch bảo vệ môi trường đã được phê duyệt; chưa kê khai và nộp phí nước thải công nghiệp quy định tại Nghị định 53/2020/NĐ-CP ngày 05/5/2020 của Chính phủ quy định phí bảo vệ môi trường đối với nước thải…
Sau khi có báo cáo của Sở Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh Nghệ An tiếp tục có Công văn số 6089 UBND-NN ngày 19/7/2024 về tăng cường công tác quản lý Nhà nước, chấn chỉnh hoạt động chế biến, băm dăm gỗ trên địa bàn tỉnh do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Đệ ký.
Công văn gửi các sở, ban, ngành: Kế hoạch và đầu tư; Công thương; Nông nghiệp và PTNT; Công an tỉnh; Tài nguyên và môi trường; Ban Quản lý khu kinh tế Đông Nam và các huyện, thị có các cơ sở hoạt động băm gỗ dăm trái phép. Công văn chỉ đạo các sở, ban, ngành, huyện, thị tăng cường công tác kiểm tra giám sát, xử lý vi phạm... và báo cáo UBND tỉnh trước ngày 15/8/2024. Địa phương nào không thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm túc, để tái diễn các hành vi vi phạm, Chủ tịch UBND huyện, thị xã phải chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh.
Công văn của UBND tỉnh chỉ đạo rất rõ, tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, mới chỉ có UBND huyện Thanh Chương báo cáo về hoạt động băm gỗ dăm trái phép trên địa bàn, còn các huyện, thị khác vẫn chưa có báo cáo cụ thể về thực trạng này dù đã quá hạn gần 2 tháng nay. Trong khi các cơ sở băm gỗ dăm trái phép, không đảm bảo các quy định pháp luật vẫn đang hoạt động ồ ạt và công khai hơn trước.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An đã có báo cáo số 249 /BC-SNN.KL về tổng hợp kết quả kiểm tra hoạt động chế biến, băm dăm gỗ trên địa bàn tỉnh cho thấy. Có 4 doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh chưa đúng mục đích sử dụng đất theo quy định tại Điều 6, Luật Đất đai năm 2013, bao gồm: Công ty TNHH Lâm sản 2/9 (xã Đông Hiếu, thị xã Thái Hòa), Doanh nghiệp tư nhân Đức Hải (phường Quang Phong, thị xã Thái Hòa), Công ty Cổ phần sản xuất chế biến thương mại và đầu tư Tuyên Quang (xã Châu Đình, Quỳ Hợp), Công ty TNHH đầu tư xây dựng và dịch vụ thương mại Việt Phú (xã Châu Bình, Quỳ Châu).
