Thời gian gần đây, tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép hoặc khai thác quá mức đã tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, môi trường sinh thái, gây khó khăn cho công tác phòng, chống thiên tai; tiềm ẩn nguy cơ sạt lở đê kè, ảnh hưởng nghiêm trọng tới tài sản, tính mạng và cuộc sống sinh hoạt của người dân. Đó là một trong những vấn đề gây bức xúc trong dư luận, nhất là những hộ dân sống ven sông trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Không những thế, thực trạng khai thác cát, sỏi “lậu” trên địa bàn còn làm thất thoát tài nguyên, thất thu thuế của Nhà nước.
Thực tế, do có lợi nhuận lớn, nên, hiện nay hoạt động khai thác, vận chuyển cát trái phép diễn biến phức tạp, với phương thức và thủ đoạn ngày càng tinh vi, manh động, liều lĩnh, thường lựa chọn khai thác cát ở những khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng giáp ranh để trốn tránh sự kiểm tra, xử lý của lực lượng chức năng.
Trước thực trạng trên, Công an tỉnh Nghệ An đã yêu cầu các đơn vị, Phòng nghiệp vụ… tăng cường phòng, chống các loại tội phạm trong lĩnh vực khoáng sản, đặc biệt là khai thác cát, sỏi trái phép trên địa bàn.
Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Công an tỉnh Nghệ An, qua nắm bắt tình hình, bằng các biện pháp nghiệp vụ, lực lượng chức năng đã phát hiện có nhiều thuyền vỏ sắt dạng tự chế để khai thác cát, sỏi trái phép trên sông Lam.
Cụ thể, ngày 17/4/2024, qua công tác tuần tra kiểm soát trên tuyến sông Lam, tại khu vực thuộc khối Hùng Sơn, thị trấn Nam Đàn, huyện Nam Đàn, tổ công tác thuộc Đội CSGT đường thuỷ đã phát hiện 02 thuyền vỏ kim loại đang có hành vi khai thác khoáng sản (cát) dưới lòng sông. Qua kiểm tra, các chủ thuyền không xuất trình được các giấy tờ liên quan đến phương tiện, thủ tục liên quan cấp phép khai thác khoáng sản của cơ quan có thẩm quyền.
Tổ công tác đã tiến hành lập biên bản, tạm giữ tang vật gồm: 02 thuyền vỏ sắt, máy móc khai thác cát và hơn 16m3 cát khai thác trái phép chứa trên các phương tiện vi phạm và bàn giao vụ việc cho Công an huyện Nam Đàn tiếp tục xử lý theo quy định của pháp luật.
Trước đó, ngày 16/4, tổ công tác Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu và môi trường Công an tỉnh Nghệ An đã đồng loạt tiến hành kiểm tra, phát hiện 5 thuyền vỏ sắt đang khai thác cát, sỏi trái phép tại tại khu vực sông Lam, thuộc địa phận xã Long Sơn, huyện Anh Sơn (Nghệ An).
Tất cả các thuyền đều không được đăng ký, đăng kiểm theo quy định. Tiếp tục tiến hành kiểm tra tại bến thủy nội địa của Công ty TNHH Lộc Khang Sông Lam tại thôn 10, xã Long Sơn, huyện Anh Sơn, tổ công tác phát hiện thêm 4 thuyền vỏ sắt dạng tự chế đang neo đậu.
Qua kiểm tra, lực lượng công an xác định tổng khối lượng cát, sỏi trên 9 chiếc thuyền là khoảng 120m3; khối lượng cát, sỏi trên bến thủy nội địa của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Lộc Khang Sông Lam là 704m3. Các thuyền này đều không có số hiệu, không có đăng ký, đăng kiểm.
Tất cả những người điều khiển thuyền, trực tiếp khai thác cát sỏi trên không xuất trình được giấy phép khai thác khoáng sản do cơ quan có thẩm quyền cấp. Tổ công tác đã tạm giữ 824 m3 cát, sỏi và 9 thuyền vỏ sắt dạng tự chế đề điều tra, xử lý theo quy định pháp luật.
Theo Thiếu tá Nguyễn Khánh Dũng, Đội trưởng đội CSGT đường thủy, Phòng CSGT tỉnh Nghệ An cho biết: Trong thời gian tới sẽ nâng cao vai trò lãnh đạo từ cấp Đội đến cán bộ, chiến sĩ. Xác định tuyến, địa bàn trọng điểm để có kế hoạch đấu tranh hiệu quả, nhất là tội phạm trong lĩnh vực khai thác cát.
Hiện, Phòng CSGT Công an tỉnh Nghệ An cũng như Đội CSGT đường thủy vẫn luôn tổ chức tuyên truyền, phổ biến các nội dung liên quan Luật Giao thông đường thủy nội địa, Nghị định số 139 ngày 31/12/2021 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường thủy nội địa và các văn bản pháp luật khác có liên quan.
Đơn vị cũng đã tổ chức cho đại diện các mỏ khai thác, vận chuyển cát sỏi, bến bãi tập kết, doanh nghiệp vận tải hàng hóa và vận tải hành khách đường thủy ký cam kết thực hiện các quy định pháp luật về đảm bảo an toàn giao thông thủy nội địa…
Được biết, trong năm 2022, Đội CSGT đường thủy đã bắt giữ 12 vụ khai thác cát trái phép, thu giữ 12 tàu vỏ sắt, 268 m3 khối cát, phối hợp với Phòng PC05 bắt giữ tàu chở cát liên tỉnh có hành vi gian lận thuế. Xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền 492.900.000 đồng.
Trước thực trạng khai tác cát “lậu” diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát tài nguyên, thuế nhà nước, thiết nghĩ các cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An cần cần xử lý nghiêm các vụ việc khai thác, mua bán hóa đơn lòng vòng nhằm hợp thức hóa cát “lậu” để răn đe, ngăn các “ông chủ”. Hơn nữa, cần kiểm soát truy xuất nguồn gốc và đường đi của cát từ mỏ đến công trình để bịt lỗ hổng cũng như giảm thiểu thất thoát nguồn thuế nhà nước.
Bên cạnh đó, cơ quan quản lý các địa phương cần tổng kiểm tra các mỏ cát, trữ lượng của từng mỏ và nhu cầu của các công trình xây dựng cấp bách; yêu cầu các chủ mỏ cát trang bị màn hình camera tại các mỏ cát để chính quyền và người dân giám sát việc khai thác đúng ranh giới được cấp phép…
