Ngày 28/11/2023, lực lượng cưỡng chế do ông Lê Mạnh Hiên, Phó Chủ tịch UBND huyện Diễn Châu chỉ huy đã tiến hành cưỡng chế nhiều hộ gia đình thuộc Quốc lộ 7, đoạn Xóm Cầu, xã Diễn Cát. Được biết, việc cưỡng chế này nhằm thực hiện Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 7 đoạn Km0–Km36 và xử lý sụt trượt do bão lũ đoạn Khe Thơi – Nậm Cắn tỉnh Nghệ An (Dự án). Tuy nhiên, những hộ gia đình có đất và tài sản bị cưỡng chế thuộc Dự án không nhận được quyết định thu đất, quyết định cưỡng chế.
Những hộ dân ở đây cho biết, tất cả đồng tình và ủng hộ Nhà nước mở rộng đường giao thông, sẵn sàng bàn giao mặt bằng. Yêu cầu Hội đồng bồi thường (HĐBT) đo đạc đất đai, kiểm đếm tài sản trên đất, cung cấp sơ đồ kỹ thuật thửa đất bị thu hồi và có quyết định thu hồi đất. Nhưng, HĐBT không làm mà phát cho mỗi gia đình 01 bản tự khai đất đai, tài sản, 01 biên bản xác định giá trị hỗ trợ được đánh máy sẵn và yêu cầu người dân ký và nhận tiền đất vườn ao có giá trị bằng 50% giá đất ở là 300.000 đồng/m2 do UBND tỉnh quy định năm 2005. Do đó, những hộ dân này không chấp nhận.
Ông Tạ Danh Chinh và bà Vương Thị Hải (xóm Cầu, xã Diễn Cát) là người sử dụng thửa đất số 1015, tờ bản đồ số 02, diện tích 400m2. Trong đó, 140m2 đất ở, 260m2 đất vườn theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số H309156 do UBND huyện Diễn Châu cấp ngày 12/7/1996. Thửa đất có nguồn gốc được giao trước năm 1993, thời hạn sử dụng lâu dài.
Năm 2005, thực hiện Dự án Xây dựng Cầu Đậu, HĐBT lập Biên bản Kiểm tra hiện trạng đất và tài sản trên đất có 80m2 đất nông nghiệp bị thu hồi vĩnh viễn, 30m2 đất nông nghiệp khác bị “mượn”. Tuy nhiên, sơ đồ mặt bằng mô tả diện tích đất bị ảnh hưởng thể hiện tổng diện tích đất bị thu hồi là 113m2; Hội đồng bồi thường xác nhận chỉ có 110m2 “đất nông nghiệp hạng 2 trồng lúa”. Biên bản xác định giá trị bồi thường, hỗ trợ lập ngày 09/11/2006 cho hộ ông Tạ Danh Chinh lại chỉ có 80m2 đất nông nghiệp, đơn giá 26.000 đồng/m2, thành tiền 2.080.000 đồng.
Năm 2023, thực hiện Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 7, HĐBT lập Bản tự khai đất đai, tài sản và lập Biên bản xác định giá trị hỗ trợ “đất vườn đã được bồi thường tại thời điểm thu hồi đất, nhưng chưa được hỗ trợ thêm 50% giá đất ở liền kề theo quy định tại mục 1.2 khoản 1 Điều 8 Quyết định số 74/2005/QĐ-UBND ngày 31/5/2005 của UBND tỉnh Nghệ An. Nay được xem xét hỗ trợ theo Công văn 7264/UBND.NN ngày 29/8/2023” là 24.000.000 đồng. Yêu cầu ông Chinh, bà Hải đến UBND xã Diễn Cát ký, nhận tiền và buộc phải bàn giao mặt bằng.
Ông Chinh, bà Hải không chấp nhận vì cho rằng, HĐBT chưa làm đúng quy định của pháp luật và vi phạm chính sách bồi thường của Nhà nước. Theo đó, ông Chinh bị “tính thiếu” 30m2 đất vườn, nếu tính theo đơn giá hiện nay là 15 triệu đồng/1m2 thì ông Chinh bị mất 225.000.000 đồng.
Bà Vương Thị Hải cho biết: “Khoảng 11h ngày 29/11/2023, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND xã và Cán bộ địa chính đến nhà tôi nói 80m2 đất của bà, nay là của Nhà nước, đề nghị gia đình bà nhận tiền và bàn giao mặt bằng. Tôi đáp lại, nếu đất đó là của Nhà nước sao lại có trong sổ đỏ của tôi. Gia đình tôi yêu Hội đồng bồi thường đo đạc, xác định vị trí tọa độ, diện tích đất bị thu hồi và phải có quyết định thu hồi đất thì được bàn giao mặt bằng. Khi ra về, ông Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịch xã còn nói: Đến chiều không đồng ý cũng múc. Tôi không ngờ lời nói của ông Thành là có thật. Nếu vợ chồng tôi không kịp thời đến ngăn cản thì họ đã múc đất của gia đình tôi mà không có quyết định thu hồi, không có quyết định cưỡng chế".
Ông Đặng Hữu Giới (thị trấn Diễn Châu, tỉnh Nghệ An) nhờ ông Phạm Văn Tường mua thửa đất số 1022, tờ bản đồ số 2, xã Diễn Cát có 400m2 đất, trong đó có 140m2 đất ở, 260m2 đất vườn từ năm 1993. Ngày 14/8/2004, UBND huyện Diễn Châu cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AA 218403 cho ông Đặng Hữu Giới và bà Đặng Thị Lý thửa đất có ranh giới: Phía Bắc giáp bờ đất rộng 10m; phía Nam giáp đường Quốc lộ 7A rộng 10m; phía Đông giáp đất ông Ba (thửa 1023) dài 40m; phía Tây giáp thửa 1021 dài 40m.
Ngày 08/4/2022, ông Giới, bà Lý được cấp đổi từ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AA 218403 thành Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số DE 029812. Vậy nhưng, thửa đất trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng mới chỉ có 351,6m2. Theo đó, chiều dài thửa đất mỗi cạnh từ 40m xuống còn 35,37m và 35,63m. Ông Giới bị mất 48,4m2 đất vườn ao mà không có quyết định thu hồi, không được bồi thường.
Trước đó, ngày 27/10/2005 và ngày 09/11/2006, HĐBT lập biên bản kiểm kê hiện trạng đất đai, tài sản và biên bản xác định giá trị bồi thường, hỗ trợ trên đất do thu hồi để thực hiện Dự án xây dựng Cầu Đậu. Gia đình ông Đặng Hữu Giới bị thu hồi 240m2 đất vườn ao nhưng “bút phê” của HĐBT thể hiện phía dưới sơ đồ mặt bằng thu hồi đất lại là 180m2 đất nông nghiệp, bồi thường theo giá 26.000 đồng/m2 có giá trị thành tiền là 4.680.000 đồng. Ông Giới bị mất 30m2 đất vườn ao mà không có lý do.
Năm 2023, thực hiện Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 7 đoạn Km0–Km36 và xử lý sụt trượt do bão lũ đoạn Khe Thơi – Nậm Cắn tỉnh Nghệ An được Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt tại Quyết định số 333/QĐ-BGTVT ngày 18/3/2022, ông Đặng Hữu Giới nhận được bản tự khai đất đai và tài sản cho thấy diện tích đất bị thu hồi là 180m2 đất vườn trong thửa đất ở; nay được xem xét hỗ trợ 54.000.000 đồng, tương ứng với 3,6m2 đất ở theo giá đền bù năm 2023. Ông Giới còn bị mất 30m2 đất vườn ao mà không có lý do.
Tương tự cách bồi thường như hộ gia đình ông Chinh và ông Giới, năm 2005 đến năm 2006, thực hiện Dự án xây dựng Cầu Đậu, tại xã Diễn Cát có 35 gia đình, cá nhân sử dụng đất bị ảnh hưởng mà không có quyết định thu hồi. Các ông/bà: Tăng Văn Hưng, Đặng Ngọc Trường, Trần Văn Tiến (Xuân), Tạ Hữu Phúc, Nguyễn Xuân Lợi, Tăng Văn Dương, Cao Đăng Hải, Nguyễn Hồng Hải, Đặng Văn Tuất; Kiều Danh Bảo; Nguyễn Thị Thúy (Anh),Võ Thị Ngân, Tăng Thị Liên, Nguyễn Thị Thu, Lê Thị Lan, Lưu Thị Vân, Nguyễn Thị Thúy (Bao), Nguyễn Thị Hồng, Cao Thị Quyết… đã có đơn đề nghị HĐBT ban hành quyết định thu hồi đất hoặc bồi thường theo giá đất tại thời điểm Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại khoản 1 hoặc 2 Điều 9 Nghị định 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ.
Trao đổi về điều kiện cưỡng chế và thu hồi đất, Luật sư Phan Tuấn Cường, Đoàn Luật sư tỉnh Hà Tĩnh cho biết, nguyên tắc cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 70 Luật Đất đai 2013. Việc cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện khi có đủ các điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 71 Luật Đất đai 2013.
Cụ thể, người có đất thu hồi không chấp hành quyết định thu hồi đất sau khi Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi có đất thu hồi và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng đã vận động, thuyết phục. Quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất đã được niêm yết công khai tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi. Quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất đã có hiệu lực thi hành. Người bị cưỡng chế đã nhận được quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất có hiệu lực thi hành. Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối không nhận quyết định cưỡng chế hoặc vắng mặt khi giao quyết định cưỡng chế thì Ủy ban nhân dân cấp xã lập biên bản.
Như vậy, những hộ dân có đất bị ảnh hưởng bởi Dự án ở xã Diễn Cát mà chưa có quyết định thu hồi đất thì chưa được tổ chức cưỡng chế.
