Nếu bạn muốn một lần hòa mình vào thiên nhiên núi rừng hoang sơ khi đến với Hà Tĩnh thì khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ sẽ là lựa chọn chẳng thể tuyệt vời hơn. Ở đây, bạn còn có thể ngắm nhìn một Hà Tĩnh đầy mê hoặc giữa núi rừng.
 
 
Một vòng du ngoạn khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ
 
Khu Bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ tọa lạc trên 3 huyện Cẩm Xuyên, Kỳ Anh và Hương Khê, nằm cách trung tâm Hà Tĩnh khoảng 20km về phía Tây Nam. Kẻ Gỗ nằm dọc theo sông Rào Cái-nơi có hàng trăm khe suối từ dãy Trường Sơn hội tụ đổ về. Rào Cái là con sông nuôi sống hàng ngàn người dân nhưng cũng như con thú dữ gầm mình mỗi mùa mưa lũ tràn về.
 
Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ
 
Nguyên “Kẻ Gỗ” là tên của một làng Việt cổ thuộc xã Mỹ Duệ xưa (nay thuộc xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh), nằm dọc theo hai bờ sông Rào Cái (còn gọi là sông Ngàn Mọ), nơi hàng trăm khe suối từ dãy Trường Sơn đổ về quá nhanh và mạnh trong mùa mưa đã trở thành tai ương cho cả vùng phía Nam Hà Tĩnh. Để chế ngự những hiểm họa từ thiên nhiên, ngay từ năm 1976 sau khi hòa bình lập lại, công trình đại thủy nông hồ Kẻ Gỗ đã được khởi công nhằm cải tạo môi trường sinh thái, vô hình trung đã tạo nên một vùng cảnh quan thiên nhiên rộng lớn, điểm du lịch sinh thái kỳ thú trên quê hương Hà Tĩnh…
 
 
 
Khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia vùng rừng hồ Kẻ Gỗ có tổng diện tích 35.159ha, trong đó gồm 24.801ha khu bảo tồn và 10.358ha rừng phòng hộ. Nơi đây thảm thực vật phong phú được bao phủ bởi rừng hỗn giao thường xanh, đặc trưng cho nhiều luồng thực vật của khu hệ thực vật bản địa Bắc Việt Nam – Nam Trung hoa, luồng thực vật Indonesia – Malaysia và luồng thực vật Hymalaya với hơn 40 loài cây thân gỗ, nhiều loại thực vật qúy như Táu, Gõ, Chò chỉ, Kim giao, Sến, Lát hoa…, nhiều loại cây gỗ có tên trong Sách đỏ Việt Nam như Lim xanh, Sến mật, Gụ, Vàng tâm, Giổi, Trường, Trín, Bời lời vàng…
 
 
 
Theo số liệu thống kê, hiện tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ có 567 loài thực vật bậc cao có mạch thuộc 367 chi và 117 họ, phổ biến tại tầng cây bụi có các loại cây trong họ Cau dừa với các loài chủ yếu như Lá nón, Song, Mây, Cau rừng, Lụi…, tại tầng thảm tươi có Quyết, Bồn bồn và các loài họ Rô… Rừng Kẻ Gỗ cũng là quê hương của các loài mộc lan, phong lan đẹp và qúy như Quế hương, Tai tượng, Tai trâu, Đuôi chồn, Phượng vỹ, Nghinh xuân…
 
 
 
Hệ động vật tại khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ cũng rất phong phú, cho tới gần đây đã phát hiện 392 loài động vật có xương sống thuộc 99 họ, 47 loài thú, 298 loài chim, 100 loài bò sát và lưỡng cư… Đã có 18 loài thú được đưa vào Sách đỏ Việt Nam và thế giới, một số loài như Voi, Bò tót, Hổ có thể đã biến mất hoặc số lượng quần thể của chúng bị suy giảm đáng kể, một số loài có giá trị bảo tồn khác như Vượn má hung, Gấu, Tê tê, Sóc bay… cũng trở nên hiếm hoi do nạn săn bắn bừa bãi… Tại đây cũng đã tìm thấy quần thể của 5 loài chim đặc hữu quan trọng có vùng phân bố hẹp, đó là Gà lôi lam mào đen, Gà lôi Hà Tĩnh, Trĩ sao, Khướu mỏ dài và Chích chạch mỏ xám, trong đó Gà lôi lam mào đen và Gà lôi Hà Tĩnh là hai loài bị đe dọa tuyệt chủng toàn cầu.
 
Hồ Kẻ Gỗ
 
Hồ Kẻ Gỗ là hồ nước lớn nhất tỉnh Hà Tĩnh được xây dựng trên lưu vực sông Rào Cái, giữa các sườn đồi, núi thuộc huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Đây là công trình ngăn lũ, có tác dụng tạo nguồn sinh thủy cho hệ thống thủy lợi, điều tiết dòng chảy của các hồ đập như hồ Kẻ Gỗ, hồ Bộc Nguyên và sông Rác, phục vụ tưới tiêu cho hơn 21.136ha đất canh tác của các cư dân hạ nguồn.
 
 
 
Là một công trình nhân tạo nằm ở độ cao 8m, hồ Kẻ Gỗ gồm 1 đập chính bằng đất đồng chất cao 37,4m, dài 970m và 3 đập phụ cùng 3 tràn xã lũ (tràn Dốc Miếu, tràn trong cống và tràn sự cố). Chiều dài hồ gần 29km với đoạn rộng nhất gần 3km, dung tích hữu ích 345 triệu mét khối nước và mực nước hồ đạt đến độ sâu chừng 20m. Công trình thủy lợi này đã trở thành điểm nhấn quan trọng trong tổng thể khu bảo tồn thiên nhiên thuộc loại lớn nhất miền Trung. Nước ở hồ Kẻ Gỗ theo kênh chính rộng hơn 10m, dài 17,2km và hệ thống kênh nhánh dài 110km đã tưới tiêu cho hơn 21.136ha đất canh tác thuộc các huyện Cẩm Xuyên, Thạch Hà và thành phố Hà Tĩnh.
 
 
 
Sự ra đời của hồ Kẻ Gỗ đã góp phần tích cực cải tạo môi trường, ngoài việc biến vùng đất cát trắng và thường xuyên hạn hán ở hạ nguồn thành khu canh tác với mảng màu xanh tươi tốt, còn cung cấp nguồn thủy sản dồi dào, tạo nên vùng cảnh quan thiên nhiên rộng lớn, mở ra hướng phát triển du lịch sinh thái lý thú ở dải đất miền Bắc Trung bộ nhiều nắng, gió…
 
 
 
Đặc biệt hồ Kẻ Gỗ góp phần quan trọng cải tạo môi trường sinh thái, cảnh quan thiên nhiên có giá trị, một điểm du lịch sinh thái lý thú. Khí hậu vùng Kẻ Gỗ quanh năm mát mẻ. Không ít du khách trong nước và nước ngoài đã tự nguyện tìm đến tận hưởng vẻ đẹp huyền bí này và họ đều gây được những ấn tượng sâu sắc.
 
 
 
Thú vị nhất là những đêm hè mặt hồ tràn đầy ánh trăng, du khách dạo thuyền trên mặt hồ được tận hưởng sự phóng khoáng của gió. Trong âm thanh tiếng cá quẫy, đớp ánh sao sa từng chùm trên mặt hồ loang loáng, vẫn nghe rõ tiếng hú của bầy vượn gọi đàn trong cánh rừng đại ngàn bí hiểm.
 
 
 
Ban ngày ngồi trên thuyền ngắm trời mây non nước, cảm nhận được các loại cây tầng tầng lớp lớp sinh trưởng. Thích nhất là khi du khách neo thuyền và tận hưởng vẻ đẹp của rừng. Mỗi cánh rừng lô nhô trên lòng hồ Kẻ Gỗ giống như một “ốc đảo xanh “.
 
 
 
Mỗi “ốc đảo xanh” ấy đã thành thơ, thành nhạc cho các cặp trai gái đang bước vào tuổi yêu. Vào “ốc đảo ” này họ sẽ được hái hoa rừng, được tận hưởng mùi hương được chiêm ngưỡng những bầy chim đang làm tổ trên cành, những con sóc rừng bay chuyền trên cây, những chú khỉ ngồi gãi lưng cho con rất ngộ nghĩnh.
 
 
Đặc biệt là những hang động cổ tích với vô số những tảng đá có hình thù li kỳ đứng chụm nhau bên bờ suối.
 
Du lịch sinh thái Kẻ Gỗ
 
Có lẽ nhiều người trong cả nước biết đến cái tên “Kẻ Gỗ” qua ca khúc “Người đi xây hồ Kẻ Gỗ” mang nặng tâm tình người Hà Tĩnh của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý được chuyển tải mượt mà bởi giọng ca truyền cảm của nghệ sĩ nhân dân Thu Hiền. Tuy ra đời với mục đích phục vụ thủy lợi nhưng nhờ địa thế cùng cảnh sắc thiên nhiên độc đáo, hồ Kẻ Gỗ cùng với khu bảo tồn thiên nhiên đã nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn không chỉ với các nhà nghiên cứu khoa học trong, ngoài nước mà còn cả với khách du lịch gần, xa.


Với khí hậu quanh năm mát mẻ, du khách đến đây có thể thăm thú tìm hiểu rừng, lội bộ khám phá những con suối ngoằn nghèo hay những hang động nằm sâu trong rừng, chiêm ngắm các loài hoa dại khoe sắc cùng các loài phong lan vương giả…
 
 
Tham quan khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ, được ngồi trên ca-nô chạy dọc theo lòng hồ ngắm nhìn những vạt rừng xanh ngắt lướt qua tầm mắt, du khách tưởng như đang được dạo chơi trên dòng Amazon của đất nước Nam Mỹ xa xăm… Đến đây, du khách không chỉ mãn nhãn với sông nước, mây trời, với cỏ cây hoa lá, chim muông… mà còn thỏa lòng với bữa tiệc thịt rừng hay cá hồ được chế biến đơn giản nhưng cũng đủ làm say lòng bao lữ khách… Đặc biệt ấn tượng phải kể đến những phút giây trải nghiệm lý thú khi được lặn hụp giữa những vùng khe cạn trong vắt, thoải mái trong tư thế trần trụi giữa mênh mang đất trời, để cho dòng nước mát dịu dàng vuốt ve thân thể, cảm giác gặp lại tuổi thơ thật lạ lùng, đơn sơ mà thánh thiện đến không ngờ…
 
 
Trong nỗ lực đưa Khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia vùng rừng hồ Kẻ Gỗ vào phục vụ du lịch, ngành du lịch Hà Tĩnh hiện đang triển khai các dự án, đầu tư cơ sở hạ tầng cùng hệ thống các dịch vụ để biến nơi đây thành khu du lịch sinh thái tổng hợp với nhiều loại hình dịch vụ giải trí, từ các khu thể thao đa môn, xây dựng vườn thú, vườn chim, vườn cây cảnh… đến vận dụng lợi thế tự nhiên để tổ chức các chương trình đua thuyền, lướt ván, câu cá, leo núi…