Từ kỳ vọng vào “viên đạn bạc” đến tâm lý hoài nghi
Siddharth Sridhar, một nhà virus học tại Đại học Hong Kong cho rằng, vào thời điểm này của năm ngoái, không thể tưởng tượng rằng cuộc chiến chống Covid-19 "bị phá hủy bởi việc lựa chọn vaccine".
"Thông điệp cần đơn giản: Vaccine có hiệu quả trong việc đảm bảo tính mạng cho những người mắc Covid-19 và chúng làm được điều này rất tuyệt vời", chuyên gia Sridhar nói, đồng thời chỉ trích những cuộc thảo luận công khai về việc liệu vaccine có thể ngăn chặn sự lây nhiễm hoặc đối phó được với các biến thể hay không.
Mức độ tiêu cực trong người dân về những rủi ro và hạn chế của vaccine, theo một số chuyên gia, đang đe dọa sẽ hủy hoại những nỗ lực cứu được nhiều sinh mạng hơn và đưa xã hội trở lại cuộc sống bình thường.
Nguy cơ từ những nhận thức tiêu cực này đặc biệt nghiêm trọng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương với mật độ tiêm vaccine còn thưa thớt, những nơi mà các nhà chức trách đang chật vật đối phó với những đợt bùng phát dịch bệnh lớn sau khi kiểm soát đại dịch bằng các biện pháp kiểm soát biên giới nghiêm ngặt, mặc dù cứu sống được nhiều người nhưng lại phải trả bằng những cái giá về kinh tế và xã hội.
"Có được vaccine là một tin tốt và chúng ta cần nhìn nhận nó ở khía cạnh tốt hơn", Peter Collignon - chuyên gia về bệnh truyền nhiễm và là một nhà vi sinh học tại Bệnh viện Canberra nhận định.
"Cách đây 1 năm có lẽ chúng ta sẽ hài lòng với một loại vaccine nào đó có hiệu quả 50%. Về cơ bản, hiện nay chúng ta đang ở một tình thế tốt hơn nhiều so với bất kỳ suy nghĩ nào trước đó với việc ngày càng nhiều loại vaccine sẵn có".
Tâm lý ngần ngại tiêm vaccine là một mối quan tâm lớn tại nhiều nơi ở châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm cả những nền kinh tế "không Covid" như Australia và Hong Kong (Trung Quốc), những nơi mà các cuộc thăm dò dư luận cho thấy mối lo ngại về sự an toàn của vaccine bị phóng đại bởi tâm lý chủ quan về nguy cơ lây nhiễm, cũng như việc thiếu những lợi ích ngay lập tức của việc tiêm vaccine.
Tại Australia, gần 1/3 những người được hỏi trong cuộc khảo sát của The Sydney Morning Herald và The Age hồi tháng 5 nói rằng họ không có ý định tiêm vaccine với khoảng một nửa trong số này dẫn ra những lo ngại về tác dụng phụ của vaccine và 1/5 chỉ ra rủi ro mắc bệnh thấp khi không đi lại.
Tại Hong Kong (Trung Quốc), chỉ 1/4 những người chưa được tiêm vaccine nói rằng họ có ý định tiêm vaccine trong 6 tháng tới, theo dữ liệu từ cuộc khảo sát của Đại học Hong Kong Trung Quốc hồi tháng 4 và tháng 5.
Ivan Hung Fan-ngai thuộc ủy ban chuyên gia của Hong Kong về quản lý sự an toàn của vaccine cho biết, hiện nay mọi người đang quá tập trung vào những khía cạnh tiêu cực của vaccine.
"Vaccine Pfizer/BioNTech vẫn có hiệu quả trong việc chống lại các biến thể. Các mũi tiêm tăng cường có thể không cần thiết đối với những người khỏe mạnh trong thời gian từ 2 - 3 năm, ngoại trừ với những người có rủi ro mắc bệnh cao hơn", chuyên gia Hung nhận định.
Những khía cạnh tích cực bị bỏ qua
Các loại vaccine Pfizer-BioNTech và AstraZeneca đều có hiệu quả hơn 90% trong việc ngăn ngừa các ca nhập viện và tử vong sau 2 mũi tiêm mặc dù ít có hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn các biến thể có khả năng lây nhiễm cao như Delta, các nghiên cứu cho hay.
Tuy vaccine AstraZeneca có liên hệ với các trường hợp đông máu hiếm gặp, dẫn đến việc các nhà chức trách Australia khuyến cáo không sử dụng với những người dưới 60 tuổi, nhưng nguy cơ tử vong này ước tính chỉ xấp xỉ khoảng 1 trong 1 triệu hoặc 1 trong 2 triệu trường hợp. Bằng một vài ước tính, điều này chỉ tương đương với nguy cơ bị sét đánh trong 1 năm.
Ở Anh và Israel, những nơi có lần lượt 57% và 66% dân số được tiêm đầy đủ vaccine, số ca Covid-19 tăng mạnh những tuần gần đây nhưng sự gia tăng này chủ yếu là những người trẻ chưa được tiêm vaccine. Ở cả 2 quốc gia này, số người tử vong đều giảm gần xuống mức thấp nhất kể từ khi bắt đầu đại dịch. Ngày 12/7, Anh chỉ ghi nhận 6 ca tử vong, thấp hơn nhiều so với 1.463 ca tử vong trong ngày chết chóc nhất của đại dịch vào tháng 1/2021.
Không hoàn hảo nhưng là lối thoát
Tauel Harper, một chuyên gia truyền thông tại Đại học Western Australia cho biết, hiện vẫn chưa có đủ sự tập trung vào việc nhấn mạnh vaccine là "một trong những biện pháp can thiệp y tế công cộng thành công nhất trong lịch sử loài người".
"Một phần là bởi, không có điều gì đặc biệt khi đưa tin về việc 'vaccine làm công việc của nó' so với việc 'vaccine có vấn đề" để thu hút sự chú ý của công chúng", chuyên gia Harper cho hay.
"Thay đổi việc đưa tin về 'những thất bại của vaccine' sang 'sự thành công của vaccine' vì thế thực sự quan trọng. Dĩ nhiên, việc nói về những thất bại của vaccine cũng quan trọng không kém, nhưng bất kỳ 'vấn đề' nào của chương trình tiêm vaccine đều nên được xem xét dựa trên thành công chung của nó”.
Tuy nhiên, chuyên gia Owen Schaefer thuộc Đại học Quốc gia Singapore lại cho rằng: "Sự thành thật về vaccine thuộc về vấn đề tôn trọng các cá nhân, minh bạch trong quản trị và giành được sự tín nhiệm của công chúng. Sự giao tiếp cởi mở là một phần quan trọng của chiến lược đối phó với sự ngần ngại tiêm vaccine".
Collignon, chuyên gia tại Bệnh viện Canberra cho rằng thách thức đặt ra là không để những hạn chế của vaccine lấn át những lợi ích mang tính thay đổi của nó.
"Vaccine là một cách để thoát khỏi đại dịch. Chúng không hoàn hảo nhưng so với những gì cách đây 1 năm, chúng ta đang nhận được những kết quả tốt hơn nhiều so với những gì chúng ta có thể tưởng tượng"./.
