Chiếc áo tơi không chỉ giúp che đi cái nắng như đổ lửa, cái rét buốt mà còn giúp nhiều nông dân Can Lộc (Hà Tĩnh) có thêm một nguồn thu nhập trong cuộc sống.


 
Thôn Yên Lạc còn khoảng hơn 30 hộ dân làm nghề chằm áo tơi.
 
Hình ảnh chiếc áo tơi đã không còn xa lạ với người dân ở nhiều vùng nông thôn tỉnh Hà Tĩnh và đã đi vào bài hát nổi tiếng của cố nhạc sĩ An Thuyên: "Ca dao em và tôi".
 
Trong thực tế, Hà Tĩnh đã có một ngôi làng gắn bó với nghề chằm (may, đan) áo tơi gần 200 năm qua.
 
Vào những ngày cuối tháng 5, chúng tôi có dịp tới thăm thôn Yên Lạc, xã Quang Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) - nơi có làng nghề chằm áo tơi nổi tiếng này.


 
Người thợ dùng dây mây để đan nối những chiếc lá tơi lại với nhau.
 
Trải bao thăng trầm, nghề chằm áo tơi nơi đây vẫn được duy trì và lưu giữ nét riêng độc đáo. Cũng tấm áo ấy đã góp phần gợi nhắc về hồn quê dân dã, neo giữ niềm yêu quê hương của biết bao thế hệ người dân địa phương.
 
Nghề chằm tơi ở thôn Yên Lạc được làm quanh năm, nhưng nhiều nhất là từ khoảng tháng 3 đến hết tháng 6 âm lịch.
 
Nguyên liệu quan trọng nhất để làm nên một chiếc áo tơi chính là lá tơi, ngoài ra còn có lá cây tro (cây cọ), dây mây. Để có lá tơi, người dân nơi đây phải đi lấy từ các huyện miền núi Hương Khê, Vũ Quang.
 
Theo người dân làm nghề, khâu quan trọng nhất để quyết định chất lượng của chiếc áo là ở bước chọn và phơi lá tơi.
 
"Lá tơi dùng làm áo không được quá già cũng không được quá non. Thời gian ban ngày phơi lá tơi tùy theo thời tiết nhưng khoảng 1 ngày là được. Sau đó, lá được đem phơi sương đêm. Lá tơi đạt chuẩn là phải đáp ứng các tiêu chí: Giữ được màu xanh, có độ mềm dai", cụ Nguyễn Thị Ân (80 tuổi, thôn Yên Lạc) cho biết.


 
Hiện không còn nhiều người trẻ theo đuổi nghề chằm áo tơi nữa.
 
Cụ Nguyễn Thị Ân đã có hơn 30 năm làm nghề chằm áo tơi. Theo cụ Nguyễn Thị  Ân, nghề chằm áo tơi có từ rất lâu, từ thời ông bà, bố mẹ của cụ đã sống bằng nghề này.
 
"Chúng tôi không nhớ chính xác, nhưng ở đây nghề này cũng tồn tại gần 200 năm rồi. Trước đây có hàng trăm hộ gia đình làm nghề, nhưng giờ thì ít hơn rồi", cụ Nguyễn Thị Ân cho biết thêm.
 
Công đoạn để làm một chiếc áo tơi cũng lắm công phu. Người thợ xếp lá cọ lên một chiếc khuôn gỗ với diện tích khoảng 1m2, dùng khoảng 4-5 chiếc thước kẻ dài 1m để nẹp cho ngay ngắn. Lá tơi được xếp chồng lên nhau giống như lợp ngói, để hoàn thiện một chiếc áo tơi, phải cần đến trên dưới 1.000 chiếc lá.


 
Để hoàn thiện một chiếc áo tơi phải mất gần 2 tiếng đồng hồ.
 
Để hoàn thiện một chiếc áo tơi, theo chị Thân Thị Tâm (42 tuổi, thôn Yên Lạc), người thợ chuyên nghiệp sẽ làm trong khoảng 1-1,5 tiếng đồng hồ.
 
"Mỗi ngày chúng tôi làm được từ 7-10 chiếc, giá bán từ là 80.000-120.000 đồng/chiếc. Nhưng hiện nay, chúng tôi chỉ làm những lúc nhàn rỗi vì sức tiêu thụ cũng ít hơn trước đây", chị Thân Thị Tâm cho biết.
 
Đối với nhiều người nông dân thì chiếc áo tơi được xem như là vật bất ly thân khi ra đồng. Chiếc áo giúp họ chống lại cái nắng như đổ lửa hoặc là cái rét cắt da, cắt thịt.
 
"Thời tiết miền Trung nói chung và Hà Tĩnh nói riêng rất khắc nghiệt, mùa hè thì nắng nóng, mùa đông thì rét buốt. Khi đi làm ngoài đồng, người dân khoác chiếc áo tơi. Mùa hè rất mát, tránh được nắng làm cháy lưng. Mùa đông thì lại ấm", chị Thân Thị Tâm cho biết thêm.
 
Theo những người dân nơi đây, nghề chằm áo tơi từng mang lại một nguồn thu đáng kể. Tuy nhiên, những năm gần đây sản xuất nông nghiệp đã được cơ giới hóa, người dân mặc áo tơi ra đồng ít hơn, nên nhu cầu mua áo tơi cũng giảm đi nhiều. Chính vì vậy còn ít hộ gia đình theo đuổi nghề.
 
"Nếu như trước đây, một nhà có thể bán được cả trăm chiếc áo mỗi tháng, thì hiện nay chỉ bán được vài chục chiếc. Chính vì thế mà thu nhập từ nghề này cũng giảm đi nhiều, sau khi trừ các chi phí mỗi tháng cũng chỉ kiếm thêm được 2-3 triệu đồng. Giờ chúng tôi chỉ làm những lúc nhàn rỗi thôi", chị Trần Thị Hoa cho biết.


 
Nhiều người nông dân xem áo tơi như "người bạn" giúp chống lại sự khắc nghiệt của thời tiết.
 
Ông Đặng Đình Vinh - Chủ tịch UBND xã Quang Lộc cho biết, trước đây nghề làm áo tơi đã mang lại nguồn thu đáng kể cho người dân, giúp nhiều gia đình thoát được nghèo, song những năm gần đây thu nhập đã bị giảm đi nhiều vì sức tiêu thụ ít.
 
"Trước đây, cả làng làm nghề chằm áo tơi, nhưng hiện chỉ còn khoảng hơn 30 hộ và tập trung vào mấy tháng hè. Nghề này cũng đã giải quyết được một phần công ăn việc làm cho người dân địa phương vào những ngày nhàn rỗi và tạo thêm một nguồn thu nhập đáng kể", ông Vinh cho biết./.