Trong những tuần tới, Apple và Google sẽ trình làng thế hệ smartphone mới nhất ở phân khúc cao cấp. Tuy nhiên, người dùng có lẽ sẽ không chú ý đến một chi tiết: một số sản phẩm sẽ không còn được sản xuất tại Trung Quốc.
Một số nguồn tin nội bộ tiết lộ với New York Times, một phần rất nhỏ trong số những chiếc iPhone mới nhất của Apple sẽ được sản xuất ở Ấn Độ. Trong khi đó, nhiều linh kiện sản xuất điện thoại Pixel mới nhất của Google sẽ được thực hiện tại Việt Nam.
Nỗi lo về chuỗi cung ứng đứt gãy
Theo hai cây viết Daisuke Wakabayashi và Tripp Mickle, việc các ông lớn công nghệ dịch chuyển có thể là phản ứng trước những lo ngại ngày càng gia tăng về căng thẳng địa chính trị và sự gián đoạn chuỗi cung ứng do đại dịch liên quan đến Trung Quốc trong vài năm qua.
Trung Quốc từ lâu đã là công xưởng của thế giới về thiết bị điện tử công nghệ cao. Đất nước tỷ dân sở hữu lợi thế tuyệt đối về lực lượng lao động có tay nghề cao và năng lực sản xuất đủ đáp ứng nhu cầu của mọi hãng công nghệ.
Tuy nhiên, các công ty Mỹ đang nhìn thấy nhiều rủi ro hơn, một viễn cảnh được tạo ra trong cuộc chiến thương mại từ thời cựu tổng thống Trump, với các mức thuế ăn miếng trả miếng. Tình hình càng leo thang hơn khi Trung Quốc bắt đầu đáp trả mạnh mẽ nhằm đáp trả chuyến thăm Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi.
Không chỉ mảng sản xuất smartphone đang dần dịch chuyển khỏi đất nước tỷ dân này. Hồi tháng 6, một phần dây chuyền sản xuất dòng máy tính bảng iPad và AirPods Pro thế hệ 2 đã được Apple dời từ Trung Quốc sang Việt Nam. Trong năm nay, Microsoft cũng chuyển việc gia công thế hệ máy chơi game Xbox sang khu công nghiệp tại TP.HCM.
Thiết bị Fire TV của Amazon cũng được chuyển sang gia công ở Chennai, Ấn Độ. Vài năm trước, tất cả sản phẩm này đều được sản xuất tại Trung Quốc.
“Đế chế sản xuất ở Trung Quốc đang bị lung lay. Ngày càng có nhiều quỹ đầu tư nỗ lực kéo ngành sản xuất ra khỏi Trung Quốc và tìm giải pháp thay thế”, Lior Susan, người sáng lập Eclipse Venture Capital, công ty đầu tư vào phần cứng và các công ty khởi nghiệp sản xuất, cho biết.
Việc chuyển dịch chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc đang lan rộng khắp châu Á, khiến giá đất công nghiệp ở Việt Nam tăng vọt, ngành sản xuất hồi sinh ở Malaysia và nhu cầu lao động giá rẻ ở Ấn Độ tăng vọt.
Tuy nhiên, với Trung Quốc, điều này đồng nghĩa với việc các đối tác của họ đang hút bớt hoạt động sản xuất khỏi đất nước, trong bối cảnh nền kinh tế đang quay cuồng với tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm nhất trong nhiều thập kỷ.
“Mọi người đều nghĩ đến việc di chuyển, ngay cả khi họ chưa hành động ngay lúc này", Anna-Katrina Shedletsky, người sáng lập Instrumental, một công ty ở Bay Area chuyên giám sát từ xa dây chuyền lắp ráp cho các công ty điện tử tiết lộ.
Khi đợt bùng phát đầu tiên của dịch Covid-19 khiến nhiều nhà máy ở Trung Quốc đóng cửa vào đầu năm 2020, việc này đã tác động đến kế hoạch bán hàng của nhiều công ty, bao gồm cả Apple. Táo khuyết sau đó đã phải cắt giảm dự báo doanh số hàng quý vì không thể sản xuất thêm những chiếc iPhone.
Theo 3 cựu nhân viên yêu cầu giấu tên tiết lộ với New York Times, sự cố này đã khiến Apple bắt đầu nghiêm túc xem xét các địa điểm sản xuất thay thế để phòng tránh việc việc Trung Quốc tiếp tục phong tỏa trong tương lai.
Cũng theo nguồn tin này, Việt Nam - nơi Apple đã chuẩn bị cho việc sản xuất AirPods vào năm 2020 - trở thành một lựa chọn được nhắc đến nhiều nhất. Kể từ năm 2020 đến nay, nhiều công ty trong chuỗi cung ứng của Apple đã chuyển một phần sản xuất sang Việt Nam. Trong danh sách 200 nhà cung cấp hàng đầu gần đây của Táo khuyết, có tới 20 nhà máy đặt tại Việt Nam, so với 155 các công ty vận hành nhà máy ở Trung Quốc.
Không chỉ Việt Nam, Apple cũng có kế hoạch lần đầu tiên lắp ráp và đóng gói một phần nhỏ iPhone 14, thế hệ điện thoại tiếp theo của hãng tại Ấn Độ. Nguồn tin của New York Times hé lộ mặc dù hầu hết dây chuyền sản xuất quan trọng nhất cho iPhone 14 vẫn nằm ở Trung Quốc, hãng đã chuyển một phần sang Ấn Độ nhằm đánh giá khả năng sản xuất trong tương lai.
Việt Nam - ứng viên sáng giá trong cuộc chuyển dịch sản xuất
Hai hai cây viết Daisuke Wakabayashi và Tripp Mickle khẳng định, cho đến nay, quốc gia hưởng lợi lớn nhất của kế hoạch dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc chính là Việt Nam.
Vào tháng 8, Foxconn - đối tác hàng đầu của Apple, đã ký kết biên bản ghi nhớ thuê lại 50,5 ha đất tại Khu công nghiệp Quang Châu, tỉnh Bắc Giang với tổng mức đầu tư hơn 300 triệu USD, đồng thời sử dụng 30.000 lao động địa phương. Hồi tháng 4/2021, tập đoàn tuyên bố đầu tư 700 triệu USD vào Việt Nam để mở rộng sản xuất.
Foxconn cũng là doanh nghiệp FDI có quy mô lớn nhất tại KCN Quang Châu với tổng diện tích thuê 69,82 ha, tổng vốn đăng ký đầu tư đạt 773 triệu USD. Theo New York Times, công ty đã đầu tư hơn 1,5 tỷ USD vào Việt Nam.
Bắc Giang và Bắc Ninh trước kia là vùng nông thôn. Giờ đây, khi Foxconn và các công ty sản xuất khác đổ tiền vận hành các nhà máy lớn, người lao động từ khắp nơi đang đổ về khu vực này để tìm kiếm việc làm.
Một bảng quảng cáo bên ngoài nhà máy Foxconn ở Bắc Ninh đăng tin tuyển dụng hấp dẫn với nội dụng cần tuyển gấp 5.000 công nhân với mức lương khoảng 300 USD hàng tháng. Con số này chưa bằng một nửa số tiền lương hàng tháng, khoảng 650 USD mà Foxconn đang trả cho nhân viên mới tại các dây chuyền lắp ráp ở Thâm Quyến, Trung Quốc.
Sự chênh lệch về mức lương cũng là một lý do lớn khiến các công ty đang tìm kiếm phương án sản xuất mới ngoài Trung Quốc. Số liệu từ Tổng cục Thống kê Trung Quốc cho thấy trong một thập kỷ qua, thu nhập của công nhân sản xuất ở Trung Quốc đã tăng gấp 3 lần, lên hơn mức 9.300 USD một năm.
Vấn đề thuế quan cũng làm tăng chi phí sản xuất ở Trung Quốc. Năm 2019, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp thuế 15% đối với các sản phẩm công nghệ như loa thông minh, đồng hồ thông minh và tai nghe không dây được nhập khẩu từ Trung Quốc
Nhằm tránh khỏi một cuộc chiến về thuế có thể xảy ra trong tương lai, Google đã xem xét các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc. Nguồn tin nội bộ của Google cho biết hãng có kế hoạch chuyển hoạt động sản xuất từ các cơ sở của Foxconn miền Nam Trung Quốc sang Việt Nam để sản xuất một lượng nhỏ smartphone Pixel 7.
Gã khổng lồ tìm kiếm kỳ vọng Việt Nam sẽ có thể sản xuất tới hơn một nửa số điện thoại dòng Pixel cao cấp trong vài năm tới.
Ưu tiên cho lựa chọn thay thế Trung Quốc chính là sự gần gũi về mặt địa lý. Đây cũng là lý do vì sao sự quan tâm đặc biệt từ Foxconn và các công ty chuyên sản xuất đã khiến giá đất công nghiệp ở Việt Nam tăng đột biến kể từ năm 2019 lên mức 105 USD/m2, trong khi chi phí kho bãi cũng tăng 20%, theo Cushman & Wakefield - một công ty bất động sản thương mại toàn cầu.
Theo bà Trang Bui, Tổng giám đốc Cushman tại Việt Nam, cách đây khoảng 5 năm, cứ cách tháng một lần, cô lại đưa các khách hàng xem đất công nghiệp. Giờ đây, tần suất là mỗi ngày khi các khách hàng từ Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Châu Âu và Trung Quốc đều có yêu cầu đi xem đất cho các nhà máy sản xuất./.
