Hội đồng Giáo sư Nhà nước (HĐGSNN) vừa công bố danh sách 588 ứng viên đạt chuẩn Giáo sư, Phó giáo sư năm 2023 từ các ứng viên được 28 Hội đồng Giáo sư ngành/liên ngành đề xuất. Trong đó, có 56 người đạt chuẩn Giáo sư và 532 người đạt chuẩn Phó giáo sư. Danh sách này chưa bao gồm các ứng viên ngành Quân sự và An ninh. So với năm ngoái, số ứng viên được công nhận tăng 205 người.
2 Phó giáo sư trẻ nhất cùng 33 tuổi, là ông Lê Thanh Hà (sinh năm 1990), công tác tại Trường ĐH Kinh tế Quốc dân và bà Nguyễn Thị Hồng Nhâm (sinh năm 1990), công tác tại của Trường ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh.
Trong danh sách HĐGSNN công bố những người đạt chuẩn Giáo sư, Phó giáo sư năm 2023 , ngành Toán có 2 GS và 24 PGS. 2 GS của ngành Toán năm nay là bà Tạ Thị Hoài An, Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, là nữ Giáo sư Toán học thứ 3 của Việt Nam và ông Đoàn Thái Sơn là một trong ba GS trẻ tuổi nhất.
Theo Hội đồng Giáo sư Nhà nước, năm 2023, ba Giáo sư trẻ nhất cùng sinh năm 1984, là các ông Trần Xuân Bách, công tác tại Trường ĐH Y Hà Nội; ông Nguyễn Đại Hải, Viện Công nghệ Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; và ông Đoàn Thái Sơn, Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Bà An sinh năm 1972 tại Nghệ An. Bà tốt nghiệp ĐH, ThS, TS ngành Toán tại Trường ĐH Vinh. Bà An được cấp bằng TSKH năm 2015, ngành Toán bởi Đại học Clermont Ferrand 2 Blaise Pascal, Cộng hòa Pháp. Năm 2009, bà được công nhận và bổ nhiệm chức danh PGS.
Từ tháng 12/1995 đến tháng 9/2001, bà An là giảng viên tại Trường ĐH Vinh. Từ tháng 9/2001 đến tháng 8/2004 bà học sau Tiến sỹ (postdoc) tại Viện Toán học, Viện Hàn lâm khoa học Đài Loan. Từ tháng 9/2004 đến tháng 3/2005, bà An tiếp tục là giảng viên tại Trường ĐH Vinh.
Từ tháng 3/2005 đến tháng 3/2013 bà làm nghiên cứu viên tại Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Từ tháng 4/2014 đến nay bà là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Toán học.
GS Tạ Thị Hoài An đã hướng dẫn 3 nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án TS. Bà đã hoàn thành 4 đề tài NCKH cấp Bộ; đã công bố 33 bài báo khoa học, trong đó 33 bài báo khoa học trên tạp chí quốc tế có uy tín.
Nếu tính từ năm 1956, mốc lịch sử Việt Nam có đợt phong tặng GS đầu tiên, thì bà An là nữ GS ngành Toán thứ 3 sau gần 70 năm qua.
Nữ GS Toán học đầu tiên của Việt Nam là GS. TSKH Hoàng Xuân Sính. Trước khi được Nhà nước công nhận là nữ GS Toán học đầu tiên của Việt Nam (năm 1980), GS Hoàng Xuân Sính còn là người phụ nữ nước ngoài đầu tiên đến Paris (Pháp) bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ ngành Toán học.
Nữ GS ngành toán thứ 2 của Việt Nam được công nhận là GS. TS Lê Thị Thanh Nhàn (năm 2015). Bà sinh năm 1970, hiện đang là Vụ trưởng Vụ giáo dục dân tộc của Bộ GD-ĐT. Khi được công nhận và bổ nhiệm, bà Nhàn là giảng viên tại ĐH Thái Nguyên.
Từ năm 1980, việc phong hàm GS, PGS trở thành một hoạt động thường xuyên, có 83 GS được phong thì chỉ duy nhất GS Hoàng Xuân Sính (toán) là nữ. Về sau, nữ cũng chỉ xuất hiện lác đác trong các danh sách phong GS nhưng phân bố không đều, chủ yếu là ở các ngành y, dược, hóa, công nghệ thực phẩm, kinh tế…
Khi được hỏi thì nhiều nhà khoa học nữ né tránh việc lý giải hiện tượng này, còn các nhà khoa học nam đều bày tỏ thái độ thông cảm. Theo một vị Giáo sư thì trong nghiên cứu khoa học, càng lên cao phụ nữ càng giảm dần. Tỷ lệ nữ trong các lớp Thạc sĩ có thể ngang ngửa với nam giới, lên đến Tiến sĩ giảm đi chút ít. Nhưng đến PGS là hiếm, GS thì thực sự hiếm. Công việc nghiên cứu khoa học, nhất là với các ngành trừu tượng, đòi hỏi sự tập trung cao độ. Trong khi đó, phụ nữ với thiên chức làm mẹ lại quá nhiều việc phải bận tâm. Với một phụ nữ có 2 đứa con thì họ sẽ mất 10 năm trời không toàn tâm toàn trí cho khoa học được....
Việc các nhà khoa học nữ vừa phải làm tròn trách nhiệm trong phòng nghiên cứu, vừa phải hoàn thành thiên chức của mình khi ở nhà ... đó là thách thức trong hành trình theo đuổi đam mê nghiên cứu khoa học.
